In de 19e-eeuw ontstonden de moderne naties en kwam het geloof in de volksaard. Om die veronderstelde gemeenschappelijke identiteit te promoten, werden tradities uitgevonden. Sinterklaas, het koningshuis, midwinterhoornblazen, het zijn allemaal ‘eeuwenoude’ tradities die nog niet zo lang bestaan.

Historici zagen in de 20ste-eeuw in, dat volksaarden niet bestaan. Best logisch ook, er bestaan immers geen genetische verschillen tussen ons en onze Oosterburen. De Nederlander bestaat niet, de Duitser evenmin, alle naties zijn ‘invented communities’. We spelen dat we één geschiedenis, één gemeenschappelijke taal en dus één identiteit hebben. De werkelijkheid zit oneindig veel genuanceerder en complexer in elkaar. Denk alleen maar aan lokale identiteiten als Friezen, of religieuze identiteiten als orthodoxe katholieken. Lokale en religieuze identiteiten kunnen voor de betrokkenen veel belangrijker zijn dan wat er in hun paspoort staat. Of denk aan de complexe identiteit van migranten, zijn zij buitenlander, migrant of nieuwe Nederlanders?

Ons sprookje heeft een kern van waarheid

Postmodernisten stellen: alles is een constructie, onze identiteit is bedacht, dus niet waar. Zou het? Als de koningin abdiceert, dan plengt menig onderdaan een traan. Wanneer Oranje speelt, giert de spanning door mijn lijf. Is al die emotie gebaseerd op gebakken lucht? Zeker, maar de emotie is echt. Al verzinnen we een verhaal, bijvoorbeeld dat we een typisch Nederlandse volksaard hebben, dat betekent niet dat ons sprookje onwaar is. De crux is: als wij het geloven, als wij ons Nederlander voelen, dan is het zo. Niemand kan mij verbieden mij Nederlander te voelen. Sterker nog: zelfs genationaliseerde of geadopteerde mensen mogen ervoor kiezen zich Nederlander te voelen.

Aan je zelf of aan je zelfbeeld sleutelen?

Zoals naties een ‘invented community’ zijn, kunnen individuen ook zichzelf uitvinden. Ben ik mijzelf of speel ik mijzelf? Ben ik slaaf van mijn zelfzuchtige genen, speelbal van mijn omgeving of bepaal ik zelf mijn eigen identiteit? Je nationaliteit kun je niet altijd zelf bepalen, maar een identiteitsbepalende factor als ‘schoonheid’ wel. Of je jezelf mooi vindt, dat bepaal je zelf. Alleen: hoe komt je zelfbeeld tot stand? Is je meetlat het schoonheidsideaal of zijn het de woorden van je geliefde die belangrijk voor je zijn? Sleutel je aan je zelf, of liever aan het beeld dat je van jezelf hebt?

Kies je omgeving

Een zelfbeeld is een constructie, net zoals nationaliteit een constructie is. Je kunt jezelf mooier maken met verf, poeders of mooie kleding. Maar als we alleen ons uiterlijk aanpakken, dan laten we het belangrijkste ongemoeid. Uiteindelijk gaat het erom dat we ons mooi voelen. Je mooi voelen, doe je als anderen je complimenteren, als je tijd doorbrengt met gelijkgestemden, met mensen die van je houden. Wie zich mooier wil voelen, doet er dus verstandig aan om betekenisvolle relaties met liefdevolle anderen aan te gaan. Je omgeving bepaalt hoe mooi je bent, maar je kunt zelf in grote mate kiezen wie tot je omgeving behoort. Kies je eigen spiegels, kies de buitenwereld die jou waardeert.

Echte schoonheid komt van buiten, maar ervaar je van binnen.

Webtekst geschreven door blogger Andreas Bouman.