fotografe Corine Doornebal

Gisteren hebben we onze moeder begraven op de begraafplaats Barbara in Utrecht. Daarvoor hielden we een dienst die we met elkaar gemaakt hadden.

Mijn moeder was niet van een kerk, was niet dogmatisch in haar geloof maar zoekend en zelf nadenkend over het mysterie van God. Ze had alleen lagere school maar heeft zichzelf ontwikkeld. Ze las veel theologie en filosofie. Ze was vooral geraakt door het werk van professor Schillebeeckx en Emmanuel Levinas.

Zij was haar tijd ver vooruit en erg betrokken en bezorgd over de wereld en het klimaat. Zo was ze erg zuinig, vijftig jaar geleden al, met water. Iedere emmertje sop werd naast het toilet gezet en o wee als iemand de wc doortrok voor een plasje. Vliegen vond ze schandalig. Gif spuiten op planten en groenten misdadig. Ze had een groot verantwoordelijkheidsgevoel.

Maar wat was ze ook eenzaam. Ze voelde zich nergens thuis en dat had te maken met de onveilige situatie in haar gezin van herkomst en door de oorlog. Ik vond een prachtige strofe van Nijhoff waarmee ik mijn in memoriam afsloot.

“Wij konden ons niet bij elkaar verschuilen:

Een mens eenzaam, ziet zijn zwarte eenzaamheid

Dieper weerkaatst in de ogen van een ander

Wij zetten haar in het licht. Mijn broer hield een schitterende overweging en we staken zeven lichtjes voor haar aan. Haar (achter)kleinkinderen legden een bloem op haar kist.

We gingen zover met haar mee als we konden. Daarna reden we haar de kapel uit en liepen naar het graf waar mijn vader al zeven jaar ligt. Mijn jongste broer liet de kist langzaam zakken en we strooiden aarde en bloemen op haar kist.

Dit afscheid hebben we samen vorm gegeven. Ieder op zijn eigen manier maar samen.