Zondagmiddag hebben we de film van Mike Leigh Mr.Turner in het Louis Hartlopercomplex in Utrecht gezien. Turner was een schilder van vooral zeegezichten en in de film worden een deel van zijn originele schilderijen getoond.
Ik weet absoluut niet of de autobiografische scenes in de film in de buurt komen van zijn werkelijke leven, maar de film begint met de volgende scene. Lees verder
Een opkomende theorie binnen de psychologie is Embodied Cognition. In het Nederlands het beste te vertalen met ‘Belichaamde cognitie’ of ‘Samengaan van lichaam en geest’. Fysieke prikkels die we lichamelijk ervaren, activeren abstracte concepten en als gevolg daarvan ons gedrag, emoties en gedachten. Als we bijvoorbeeld iets zachts aanraken, beïnvloedt dat gevoel hoe “zachtjes” we reageren. Lees verder
Ted Troost
Vorig week hadden we een mooie bijeenkomst over de psychologie van de tast. Stefan Elbers, een alumnus van onze universiteit, is ook fysiotherapeut. Een mooie combinatie om psycholoog en fysiotherapeut te zijn om het onderwerp: ‘Psychologie van de tast’ te bespreken met een grote groep studenten. Lees verder
Na een lezing over Ik ben mijn verhaal, kwam er een jongen naar me toe die vertelde dat mijn verhaal hem had geraakt en dat hij autist was.
Ik heb daar lang over na moeten denken. Een belangrijk kenmerk van autisme is toch dat die mens zich moeilijk in kan leven in een ander? Hij was geraakt en we hebben zeker vijf minuten met elkaar gesproken. Waarom zei hij: ‘Ik ben autist?’ Ik zag een vriendelijke jongeman, die zich tot mij richtte en waarmee ik een fijn contact had. Lees verder
De herfst lijkt nu toch te beginnen. ’s Morgens op de fiets is het wat mistig, bewolkt en de wind voelt koel. Ik fiets in een enorme grote groep door de stad op weg naar de universiteit. Heel veel fietsers rijden door het rood. Veel jonge mensen hebben oortjes in om naar muziek te luisteren en velen hebben hun mobiel in de hand. Lees verder
Liesbeth Woertman
Bijna is het zover. Donderdag 25 september spreek ik op het symposium ‘Vrij vertellen van herstelverhalen’ in het Dominicanenklooster van Huissen.
Het vertellen en vormgeven van je eigen levensverhaal blijkt voor mensen in de psychiatrie een sleutel tot herstel. Maar voor iedereen is het vertellen en vormgeven van je eigen levensverhaal belangrijk. Juist op breukmomenten in je leven, nodigt het leven je uit om stil te staan bij jouw verhaal.
Als ik aan u vraag wie u bent, dan noemt u waarschijnlijk uw naam. Maar uiteraard bent u niet uw naam. Als ik aan u vraag wie u bent, dan zegt u misschien ik ben de vrouw van…. Of u noemt uw beroep, maar uiteraard bent u niet uw beroep.
Sinds enkele decennia bestaat in de psychologie een stroming die narratieve psychologie wordt genoemd. Centraal staat dat we in een door verhalen gevormde wereld leven. Mensen creëren betekenis door ervaringen te structureren, in betekenisvolle en samenhangende gebeurtenissen. Verhalen met een plot. Deze aanname impliceert dat onze zelfidentiteit een geconstrueerd verhaal is.
Binnen de narratieve psychologie bestaan verschillende theorieën. Sommige theorieën leggen de nadruk op een relatief stabiele en autonome identiteit. Andere theorieën benadrukken dat er geen autonoom zelf is, maar enkel sociaal geconstrueerde identiteiten die fragmentarisch en voortdurend aan verandering onderhevig zijn. De narratieve psychologie bestudeert kenmerken van levensverhalen in relatie tot gedrag en geestelijke gezondheid. Het bestudeert ook hoe zelfidentiteit tot stand komt in relatie tot levensloop, cultuur en sociale context.
In de narratieve benadering kunnen tegenstrijdigheden een plaats krijgen. Nieuwe verbanden ontdekken, is betekenis geven. Het verleden herinterpreteren is bouwen aan een toekomst. Ervaringen in een samenhangend verband brengen, is aan een identiteit bouwen. Volgens de narratieve identiteitstheorie is het verhaal niet alleen een metafoor om identiteit te beschrijven, maar construeren mensen hun identiteit met levensverhalen.
Identiteit is het antwoord op de vraag: ‘Wie ben ik?’ Die vraag beantwoorden we met verhalen over ons leven.
1 september het begin van een nieuw academisch jaar. Duizenden studenten zijn maandagmorgen verwachtingvol begonnen aan hun studie. Zij zijn geen middelbare scholier meer, maar ook nog niet echt student. Zij hebben een studentnummer, een OV kaart en hebben deelgenomen aan matchingactiviteiten. Een beeld over wat de studie inhoud en hoe zij zichzelf zien als aspirantstudenten, komt op 1 september samen in hun eerste echte college en andere onderwijsactiviteiten.
Als onderwijsdirecteur heet ik hen welkom aan de opleiding psychologie: “Van een academische student vragen we de wil om in een traditie te stappen. In ons geval de traditie van de universitaire psychologie. Kijk en ervaar of je hier bij psychologie thuis kunt geraken. Past deze studie bij wie jij wilt worden, wie jij wilt zijn? Wij bieden deze mogelijkheid, maar het is aan jullie of je wilt leren. Meedoen betekent goed voorbereiden en met gespitste oren aanwezig zijn, alertheid en bereidheid om te leren en te groeien als professional en als mens.
Voor nu van harte welkom in dit paradijs van kennis en mogelijkheden. Ik ben nieuwsgierig of jullie je gaan verbinden en thuis voelen en ik ben nieuwsgierig naar wat jullie toe gaan voegen. Want instappen in een academische traditie, betekent deze traditie ten diepste leren kennen om daarna te beslissen wat je wilt behouden en wat je wilt vernieuwen. Zo groeit academische kennis en blijven we een levende academische gemeenschap.”
Liesbeth Woertman
Het is een volle zaal en er wordt aandachtig geluisterd. Ik zou ze het liefst allemaal persoonlijk willen leren kennen, maar 500 is veel. Toch springen sommigen er al uit door hun manier van doen en kijken. De jongens vallen me in ieder geval meer op, omdat zij zwaar in de minderheid zijn, slechts 15% van de studenten. Maar tussen al die blonde, lange, dunne meisjes vallen de wat dikkere en kleinere meisjes me ook meer op.
Dit is het begin van een transitieproces van middelbare scholier naar student. Met het inzetten van 2de en 3de jaars studenten als mentor en jonge docenten als tutor hopen we dit transitieproces op een goede manier te begeleiden.
Het gonst in de Uithof. Er is die maandagmorgen een levendigheid ontstaan van groepen jonge mensen die lachend, onzeker en vol verwachting hun weg zoeken. Dat is prachtig om te zien. Zoveel open gezichten en lichamen die een nieuwe weg inslaan. De meesten heb wel een idee wat studeren inhoudt, en wat er van een student wordt verwacht, omdat ze ouders hebben die studeerden of een oudere broer of zus. Maar er zitten er ook een paar tussen voor wie dit helemaal nieuw is. Die de eerste zijn uit hun familie die gaan studeren. Zij doen er meestal wat langer over om het student zijn deel uit te laten maken van hun identiteit, maar het zijn vaak hele interessante mensen. Juist omdat ze op ongebaande paden durven gaan.
Ik ben zo benieuwd wat ik weer kan leren van deze eerstejaars studenten.
Door: Liesbeth Woertman
In het tijdschrift voor Psychiatrie staat in haar meest recente nummer 56, pagina 514-522 een overzichtsartikel over body dysmorphic disorder. De auteurs Hundscheid en collega’s onderzoeken hoe vaak een stoornis in de lichaamsbeleving bij patiënten binnen de cosmetische chirurgie voorkomt in Nederland.
De auteurs hebben uiteindelijk 23 artikelen geïncludeerd. De prevalentie van BDD laat een grote variatie zien, namelijk tussen de 3,2% tot 53,6%. De twaalf artikelen over comorbiditeit laten vooral angst, stemmingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen zien.
In de DSM V valt deze sterke preoccupatie met het eigen uiterlijk onder de obsessieve compulsieve stoornissen. BDD is niet ontstaan door toegenomen mogelijkheden binnen de cosmetische chirurgie of veranderingen in de modebeeld, schrijven de auteurs. Deze laatste zin in het artikel heb ik toch zeker drie keer overgelezen. Waarom staat die zin daar? En de tweede vraag: hoe is dat gemeten?
Volgens mij is niet gemeten of BDD is ontstaan door toegenomen mogelijkheden binnen de cosmetische chirurgie. Dat lijkt me trouwens ook moeilijk, omdat veel mensen niet door hebben dat de reclame druk om er perfect uit te zien, een grote invloed heeft. Mensen hebben de illusie dat ze cosmetische chirurgie voor zichzelf doen. Maar zoals ik al vaker heb benoemd: mensen zijn sociale dieren. Iedere beoordeling van het uiterlijk komt tot stand in relatie tot anderen.
Iedere nieuwe techniek om ons uiterlijk te verfraaien en waar zorgvuldig reclame voor wordt gemaakt, dwingt ons om over die techniek na te denken. En juist als je somber bent en je kijkt in de spiegel dan zie met lege ogen en is het logisch dat je jezelf lelijk vindt. Dan valt een belofte van geluk, waar alle reclames rondom cosmetica mee verweven zijn, op vruchtbare bodem.
Door: Liesbeth Woertman
In het tv-programma Zomergasten was zondag de thrillerschrijfster Saskia Noort te gast. Ze bleek erg geïnteresseerd in slachtoffers van geweld en angsten.
In de fragmenten die ze liet zien was aandacht voor kinderen die in onduidelijke gezinnen opgroeien, zoals zijzelf in de jaren zeventig bij hippieouders. Het fragment van Brigitte Kaandorp sloot hier prachtig bij aan. De babyboomers die alle heilige huisjes hadden omgeschopt en hun kinderen met onduidelijkheden achterlieten, kwam overtuigend over het voetlicht. Dan hebben die babyboomers ook nog eens het lef om zelf de goede banen in te pikken en hun kinderen de generatie NIX te noemen.
De objectivering van het vrouwenlichaam was een ander belangrijk thema in het gesprek en de fragmenten die werden vertoond. Naakte vrouwenlichamen uit de jaren zeventig met allerlei vormen borsten, buiken en schaamhaar werden getoond en het was duidelijk hoeveel er veranderd is, in de presentatie van het vrouwenlichaam.
De documentaire The Invisible War van Kirby Dick uit 2012 over vrouwelijke mariniers die werden verkracht door een meerdere en zelf gestraft werden in plaats van de daders werd door Wilfried de Jong gebruikt om door te vragen over haar eigen verkrachting. De meest opmerkelijke uitspraak van Saskia Noort was dat mannen elkaar moeten aanspreken dat verkrachting verwerpelijk is. Zij sprak de hoop uit dat seksueel misbruik daardoor zou verminderen.
Het derde thema was het schrijfproces zelf aan de hand van fragmenten van John Irving, Brett Easten Ellis en J.K.Rowling. Saskia maakte indruk door haar psychologisch inzicht, openheid over haar eigen angsten en haar onvermogen tot overgave en de prachtige beelden die ze daarover liet zien.
Door: Liesbeth Woertman
Kant
Zoals ik vorige week schreef, gaat het deze week over het verhaal van Pieter Verduin dat ik zeer inspirerend vind. Hoofdstuk 2 uit het Handboek Positieve Psychologie gaat over het werk van Kant, Schopenhauer en Rilke als inspirators voor positieve psychologie.
Hij beschrijft de dominante opvatting in de gezondheidszorg dat het een normaal is dat we geen pijn of ongemak ervaren. Pijn en ziekte zijn een afwijking, die bestreden moeten worden.
Verduin zet daar een andere opvatting tegenover.
“Gezondheid (geluk, kwaliteit van leven) is het steeds opnieuw kunnen realiseren van een totaal welbevinden in een radicaal veranderend bestaan. Basis van dit welbevinden is een actief aanvaarden van en aanpassen aan ouderdomsgebreken, chronische ziekten en aandoeningen, sterven en dood in ieders leven op enig moment.
Spontaan herstel van aandoeningen en ziekten of professionele ondersteuning van herstel als dat mogelijk is, kunnen scherp herkend en verwerkelijkt worden en dragen bij aan het welbevinden, maar dit welbevinden is daar niet van afhankelijk
Mensen kunnen dit welbevinden realiseren door de mogelijkheid om zich in vrijheid, in een steeds nieuwe harmonie, te voegen en aan te passen in het ongrijpbare spel van elkaar wederkerig funderende gebeurtenissen die ons leven vormen. Soms door als medespeler in deze dynamiek actief tegenspel te bieden aan de actuele gebeurtenissen en som door actief te berusten en mee te bewegen met de actuele gebeurtenissen.”
Ja-zeggen tegen het onvermijdelijke verval en pijn. Ervaren wat er nu is, in je goede of in je slechte conditie en daar het beste van proberen te maken. Eén worden met dat wat zich aandient. Ik heb daar nog veel in te leren maar zie het wel als de juiste weg, aangezien het wegduwen van pijn en ongemak en alleen het aardige willen omarmen, juist pijnervaringen oplevert. Amor fati noemde Nietzsche dat; liefde voor het lot.
Door: Liesbeth Woertman