Tijd als kwetsbaarheid

fotograaf Pete Pronk 7 april 2024

Dit weekend is vriend Pete weer bij ons. Zondag aan het eind van de middag maakten we onze wandeling via de Middelweg en terug langs de dijk van de Lek. Daar maakte hij deze foto.

We tonen als we bij elkaar altijd onze schatten. Dat zijn verhalen en boeken. Hij bekijkt dan mijn boeken die op stapels liggen, boek voor boek die ik de laatste weken gelezen heb. Secuur kiest hij er vier uit om mee naar huis te nemen, te lenen. Dat doen we over en weer. Zo raakte hij ook het boek van Jan Keij aan. Tijd als kwetsbaarheid in de filosofie van Levinas. Mag ik die ook meenemen, vroeg hij en ik begin er zelf weer hardop in te lezen. Ik stuit dan op:

“Ik moet mijzelf verliezen om mijzelf te kunnen vinden. Alleen door het verdwijnen van het heden wordt het bezit ervan mogelijk. Hij schrijft ook over het zichzelf inhalen in een bij zichzelf achterblijven. Opnieuw is hier de band tussen onafhankelijkheid en afhankelijkheid aanwezig, want uit het onvermogen mijzelf te behouden (afhankelijkheid) rijst het vermogen van bewustheid (onafhankelijkheid) op. Het verval toont hier zijn positieve gezicht: wees blij dat het leven vervalt, want pas daardoor is bewustzijn-van mogelijk”.

Ik kijk hem aan, vervuld van wat ik lees en blader nog even in mijn geliefd boek en lees dan:

“Dankzij de tijd ben ik een identiteit die “verduurt”. De tijd is mijn persoonlijke verval, een vernietigng in slow motion, waardoor mijn bestaan op aarde nomadisch is: ik ben op doortocht zonder mij blijvend te kunnen vestigen. De tijd is voortdurend adieu, een afscheid van de wereld, in absolute passiviteit, omdat het proces van verouderen geheel buiten mijn greep valt. De tijd is hier niet een illusie waaraan ik volgens het boeddhisme ontsnap in het heden. Het vergankelijke heden verklaart juist de tijd”.

Nee lieverd dit boek moet nog een poosje bij je blijven. Dat is duidelijk. Dankbaar druk ik het boek tegen mijn borst. Wat is het toch bijzonder dat woorden zo kunnen raken en iets openbreken net als vrienden dat kunnen.

Driedaagse workshop Ik en de ander

Van 7 tot en met 9 april a.s. geven Pete Pronk, verhalenverteller en stemcoach, en ik een driedaagse workshop. Het thema is onze verbondenheid met anderen, ik en de ander. Jij die mij ik maakt, zo kan ik het ook zeggen.

Ons individuele lijf is geen instrument, geen ding, maar een levend organisme dat in wisselwerking staat met andere levende organismen. De belangrijkste intieme relatie die we hebben, is die met ons eigen lichaam. Een goede afstemming op je lijf maakt een intieme relatie met een ander mogelijk.

We gaan deze dagen in ons lijf zakken, maken contact, voelen wat er is. We gaan zingen. Elkaar uitnodigen om aanwezig te zijn en in verbinding. Naar elkaar luisteren en antwoord geven in open ontmoetingen. Misschien dat er iets nieuws kan ontstaan en we ons opnieuw in verbinding voelen met andere mensen, de dieren, de natuur en de wereld.

Mijn laatste boek, waarvan het portret van Dora door Picasso, mijn omslag siert, heeft als titel Wie ben ik als niemand kijkt? De titel van deze driedaagse ik en de ander zou ook kunnen luiden wie ben ik in relatie tot een ander? Wie ben ik, als jij mij ziet? Als ik jou zie?

Ga mee op reis en laat je raken, zodat er iets nieuws kan ontstaan.

Programma (kloosterhuissen.nl)

Van de zomer geven we zelfs een vijfdaagse. Ook daarvoor kun je je al inschrijven.

Tien jaar herstelverhalen in klooster Huissen

fotograaf Barend Boot

Daar sta ik dan, met een mooie bos lente bloemen, tulpen in verschillende kleuren. Gekregen van het klooster Huissen voor mijn lezing over ontmoeten tussen therapeut en client.

In de prachtige kapel van het klooster waren therapeuten en clienten uit de GGZ bij elkaar gekomen rondom het thema ontmoeten. Deze dag is georganiseerd door Pete Pronk en Margreet Roos in samenwerking met het klooster. Hoe bijzonder is dat. Normaal komen deze groepen niet bij elkaar op een symposium, maar hebben therapeuten hun eigen bijeenkomsten, net als clienten. En nu zaten we allemaal in dezelfde ruimte en horen dezelfde verhalen. Wat hebben we elkaar te vertellen? Twee mensen met een psychiatrische geschiedenis vertelden hun verhaal met een film, die de titel heeft: van chaos tot helder. Een psychiater en een psycholoog vertelden over hun ervaringen in de GGZ. In de middag verschillende creatieve workshops. Aan het einde van de dag zongen we het lied van Adem, gemaakt door Pete Pronk.

Waarom gaan we vaak echt contact uit de weg? Ik denk vanuit angst voor confrontatie. De ontmoeting met de ander is ook altijd een ontmoeting met jezelf en dat kan confronterend zijn.

Maar onze overeenkomsten zijn veel groter dan onze verschillen. We zijn allemaal gewonde mensen, heel in gebrokenheid en als we vandaaruit een ander mens ontmoeten, zal het leven resoneren en kan ons helend vermogen haar werk doen.

We maken tijdens ons leven meerdere geboortes en meerdere sterfmomenten mee. Om een intense ervaring van overgang, van tussenruimte, van wie je dacht dat je was, naar een volkomen nieuwe situatie te kunnen gaan, hebben we een plek nodig waar we gedragen worden. Een plek, een mens, die niet oordeelt en die met mededogen en een open geest aanwezig is. Een vriend, een geliefde of een therapeute, die de hoop heeft dat het goed komt. Dat hebben we allemaal nodig als het leven duister is en onze vitaliteit verdwenen lijkt.

Er is veel in mij aangeraakt en de dag resoneert nog lang bij me na. Twee nachten achter elkaar ben ik uren wakker omdat ik steeds weer mensen hoor en zie en voel hoe in de onderstroom van allerlei bij mij in beweging is gezet. En wat is het toch geweldig als we onze maskers laten zakken en elkaar en daarmee ook ons zelf aankijken en zien.

In het tasten drukt het verlangen zich uit

fotograaf Margreet Roos

Afgelopen dagen waren we in het Dominicanerklooster in Huissen om samen, mijn vriend Pete Pronk en ik, een workshop te geven over Ik en de Ander en de rol van het lichaam.

De eerste Ander is de baarmoeder. Omsloten door warm vocht en licht schommelend doet mijn lichaam haar eerste ervaringen op. Die oceanische eenheidservaring die we allemaal hebben ervaren vormt de basis van ons identiteit. In de twee-eenheid van de eerste en intiemste sfeer neemt het kind zichzelf waar als deelnemer aan een gevoelsgemeenschap. Dit gebeurt zintuigelijk en emotioneel in resonantie ervaringen. Het is de vraag of we hier van waarnemen kunnen spreken, ervaren is preciezer uitgedrukt.

We worden uit de eenheid geduwd door een smal kanaal en hopelijk warm opgevangen door handen die zich naar ons uitstrekken en opvangen. Het felle licht, de pijn lijkt me onze eerste heftige ervaring van afgescheiden zijn, van uit de eenheid gestoten worden, hebben we allemaal achter de rug. We zijn geboren, we hebben het gered, zonder taal, als lichaam.

De taal, het ik zeggen, het intreden in de symbolische orde zoals het deftig heet, is een tweede diepe ervaring van afgescheiden zijn EN poging tot verbinding. En dat gaat onze hele leven door. Steeds vraagt het leven om verbinding met een nieuwe situatie, een nieuwe rol.

Dit was een van de onderwerpen waarmee we ons intensief hebben beziggehouden. Ik wil uiteraard de intimiteit en de ervaringen in de groep beschermen en ga er verder niet inhoudelijk op in maar ik rondde dit deel van de workshop af met de opmerking “het ergste hebben we achter de rug”.

We hebben ook veel lichaamsoefeningen gedaan om ons lijf te ervaren en te uiten. In de eerste plaats voor onszelf maar ook met een ander mens, Wat is het toch heerlijk om op kousenvoeten rond te lopen en met warme ogen tegen andere mensen te zeggen “ik zie je graag”. De blijdschap die die woorden in je lijf geven, het plezier in de ogen van de ander is heerlijk.

De schrijfoefening leverde voor ons allemaal ook veel op. Het was een brief aan ons lichaam dat moest beginnen met Lief lijf hoe gaat het ermee? Fascinerend en ontroerend hoe goed we in contact konden komen op deze manier met ons verlangen, het lichaam dat verlangt naar heelheid, zachtheid, tederheid en gezien kan worden door onszelf.

Voor het eerst een workshop gedaan met mijn geliefde vriend Pete. Hij vooral de lichaamsoefeningen en stemexpressie en ik het lijf vanuit de psychologische hoek zoals beschreven in mijn boeken. Wat een geweldige combinatie om al die verschillende vormen in te zetten.

Moe en diep tevreden reden we huiswaarts, In het voor- en in het najaar van 2023 komen we terug in het klooster van Huissen om nogmaals met ons lijf aan de slag te gaan. Aanraken, aangeraakt worden, de tast is het enige zintuig van de wederkerigheid, Aanraking is scheiding en verbinding tegelijk.

Het oog van de fotograaf

Fotograaf Pete Pronk

De mensen die me kennen weten dat ik een hekel heb aan fotograferen. Ik vind het lastig om me te ontspannen als een ander mens een camera op me richt. Ik raak verkrampt en sta met een onechte glimlach en opgetrokken schouders te wachten tot dit leed weer voorbij is.

Veel foto’s die gemaakt worden voor bij een artikel door een fotograaf die ik niet ken, kan ik met verbazing bekijken. Ben ik dit? Het beeld voelt dan vreemd, onbekend. Of de foto’s zijn zo gemanipuleerd en bewerkt dat ik me om die reden niet herken.

Nu ik in de eindfase van het schrijfproces zit van een nieuw boek, moest ik weer een nieuwe foto laten maken voor de achterkant. Ik wil altijd een actuele foto want die onzin dat veel vrouwen een jongere foto laten zien, past me niet. Goede raad was duur.

En ineens kwam het idee tot me om mijn goede vriend Pete, die notabene jaren fotograaf was, te vragen of hij foto’s van me wilde maken als verjaardagscadeau. Hij vond het een top idee en afgelopen vrijdag kwam hij bij mij thuis. Hij liep door het hele huis op zoek naar licht. Het was namelijk al dagen loodgrijs. Kijk ik hoef niet jonger op de foto maar wil wel met goed licht in beeld komen.

Hij koos mijn werkkamer, haalde een schilderij van de muur, verschoof een kastje, zette mij op een stoel en zei kijk maar rustig voor je uit. En geloof het of niet maar de zon kwam door en duwde alras de grijze lucht tot grijze wolkjes met blauwe stukken er tussen.

Ik deed vier verschillende kleuren jasje aan en na drie kwartier hadden we veertig foto’s. Hij liet ze zien op zijn camera. Op alle foto’s herkende ik mezelf. Slechts op een foto had ik mijn ogen dicht, terwijl ik kampioen knipperen ben. Vol verbazing keek ik van de foto’s naar hem en terug. Hoe is dit mogelijk? Welk wonder is hier geschiedt?

We stonden te lachen en een beetje door elkaar te praten en ik begreep dat gezien worden door iemand die van je houdt het geheim is.