Thuisgekomen na een prachtige driedaagse over ik en de ander en het lichaam samen met Pete Pronk. Deze foto is gemaakt in de Sjoel die zich bevindt op de zolder van het klooster in Huissen. Een grote ruimte waarin we met zijn achttienen drie dagen in stilte zijn geweest, teksten hebben gelezen, aanrakingsoefeningen hebben gedaan, geschreeuwd, gelachen en gestreeld.
18 onbekenden die aan het durfden om deze reis met elkaar te maken. Zeldzaam bijzonder om mee te maken hoe snel er vertrouwen ontstond. Zeldzaam bijzonder om mee te maken en onderdeel te zijn van een groter geheel en toch mij te blijven.
Plezier en gemak, angst en moed, zwijgen en spreken, mannelijk en vrouwelijk, kind en volwassene, taal en stilte, beweging en rust en dan ben ik vast nog tegenstellingen vergeten, transformeerden zich tot eenheid. We konden de paradoxen leven.
In de groep mooie momenten van inzichten en nieuwe vragen die ontstonden. De grond waarop we stonden, had haar dragende invloed waardoor wijsheid vrij kon stromen. Op eeuwen van stilte, gebed en reflectie mochten we verder bouwen.
Grote dank aan de gastvrijheid van de mensen van het klooster die dit mede mogelijk maken.
Op dit moment doe ik mee aan een retraite in mijn geliefde klooster in Huissen over de zoektocht naar de ziel, gegeven door Pauline Weseman.
Hierbij een foto waar ik aan het zoeken ben naar iets, een voorwerp, een beeld dat uitdrukt waar ik op dit moment mee bezig ben.
Een strakblauwe lucht, een open veld waar het gemaaide gras tot hooi is verworden, warmte en geluiden van mensen in en aan het meer. Ik probeer open te kijken. Me te laten verrassen, goed te voelen en te kijken wat mijn aandacht trekt. Uiteindelijk neem ik een grashalm, met acht aren eraan waar een zweem paars te zijn is mee en een gele, dorre halm, een stokje, met een klein stokje gebogen eraan. Een mooi symbool van groei en bloei en verval en het besef dat het verval nog dient als voedsel voor dieren. En dat dit een een levenslang proces is van geboorte tot aan onze dood.
Ik weet niet wat een ziel is maar ik weet heel goed hoe het voelt om bezield te zijn. Dat er zomaar een inzicht, een gedachte in je opkomt die je hele lichaam verwarmt en je doodstil doet staan en je leven voorgoed verandert. Een voorbeeld is dat ik op 13 jarige leeftijd van de wc afkwam en weer terug in de huiskamer waar mijn vier broers en vader en moeder zaten en ik de gedachte kreeg “iedereen denkt nu iets anders” en die gedachte verlamde me van schrik en deed mijn wereld van samen, extreem kantelen.
Veel meer van dit soort invallen zou ik kunnen vertellen maar dat komt nog wel. Steeds hebben we opnieuw te beginnen in een nieuwe onbekende wereld dat is een van de inzichten die ik deze dagen opdoe maar nu zit ik met de vraag “waar komen die invallen vandaan?”.
Nog anderhalve dag hier te gaan in de hitte en de stilte. Ben zo benieuwd wat er nog meer geopenbaard gaat worden.
Wat een mooie inspiratiemiddag hadden we donderdag 30 juni in het klooster in Huissen. Met ongeveer tachtig mensen in de kapel van het klooster vierden we de geboorte van mijn nieuwe boek Wie ben ik als niemand kijkt. Een andere kijk op de ouder wordende vrouw, uitgegeven bij Ten Have.
Barend speelde piano en heette op die manier iedereen welkom. Dat gaf direct een fijne sfeer. Daarna interviewde de onvolprezen Annemiek Schrijver me met enkele rake vragen. We cirkelden rondom identiteit en de rol van de ander hierin. Zij kan mij altijd zo laten bloeien en we hadden een echt, open gesprek.
Daarna sprak Daniel van Mourik over Andreas Burnier, een van mijn rolmodellen en zij begon met het voorlezen van het gedicht
Wie zal de nacht in strikken binden? Je naam heb ik nog niet vergeten, maar op het zachte weefgetouw geweven, zoals een roos bloeit in de wind. Ik heb je naam goed opgeschreven en aan een wit papier gehangen waar kinderen mee spelen kunnen, zodat je naam in hun verlangen bewaard zal blijven voor de wind. De slanke dansen van verdriet heb ik `s nachts op het plein gedanst, de zee, de sterren en het strand zijn weggegleden uit mijn hand. Maar dansend heb ik onbezonnen je naam geroepen tot de muren, totdat de huizen binnenst buiten schaterlachten van verdriet. Terwijl ik in mijn dorpen liep, heb ik gevraagd aan de beminden: waar kan men oude namen vinden? Wie kent de naam die mij verliet? Wie deelt de droom die in mij sliep en zal het hart in bloemen winden? (Uit: Een tevreden lach)
Wat hoor je als je het woord jood hoort?
Wat hoor je als je het woord vrouw hoort?
Op schitterende wijze liet Daniel ons voelen hoe de woorden ons kunnen bepalen en hoe lastig het is om daar een eigen invulling aan te geven en ze eindigde opnieuw met hetzelfde gedicht nog eens voor te lezen.
Christien Brinkgreve mijn geleerde collega van de universiteit Utrecht ging verder op het gevoel van verweesd zijn door veel vrouwen in de wereld. En hoe belangrijk het is om elkaar te steunen en als vrouwen onze stem te laten horen. Steeds opnieuw en juist ook in deze derde levensfase.
De middag werd tussendoor steeds opgeluisterd door het oorspronkelijke muzikale werk van Roos Blufpand. Zij is de eerste vrouw op de foto. Het was een feestje om haar teksten en muziek te horen en ze sloot zo mooi aan bij onze verhalen ook al is ze dertig jaar jonger. Het gaf juist hoop omdat zij als jongere vrouw haar stem laat horen rondom dezelfde thema’s.
De middag was voedsel voor de ziel voor iedereen die er was. Ook voor de aanwezige mannen.
Vandaag zijn Andreas en Barend jarig. Hoera, van harte gefeliciteerd en fijn dat jullie er zijn. Wel lastig allebei op dezelfde dag dus dat is aandacht en tijd verdelen en keuzes maken wanneer ieders feestje wordt gevierd.
Ook toon ik vandaag de geboorte van mijn nieuwe boek. Barend maakte deze foto gisteren in de tuin. De geboorte van een boek lijkt een romantisch idee maar dat valt wel tegen. Je krijgt op een onverwacht moment een pakket waarin tien auteursexemplaren zitten. Geen leuk mailtje vooraf of een gezellig kaartje nee gewoon een pakbon. Ik pak het pakket aan van de bezorger, scheur de doos open en haal er voorzichtig een boek uit, zittend op de trap. Ik voel niet veel en vind het jammer dat het zo onpersoonlijk gaat. De geboorte van een boek is toch een bijzonder gebeurtenis.
De doos neem ik mee naar boven en ga verder met wat ik aan het doen was. Ik schrijf een mailtje aan mijn vriend Pete en vertel het die middag aan Barend als hij thuiskomt. Zo kan er iets van blijdschap ontstaan want wie ben ik als er niemand kijkt?
Ik ben blij met het boek en vier haar geboorte publiekelijk aankomende donderdag 30 juni in het klooster in Huissen. Fijn om haar samen met jullie welkom te heten in de wereld. Je kunt erbij zijn door je op te geven bij het klooster in Huissen. Programma (kloosterhuissen.nl). Het is een inspirerend programma met Daniel van Mourik, Christien Brinkgreve en Annemiek Schrijver en muziek uiteraard.
Het vieren van een nieuw boek vind ik makkelijker dan het vieren van een verjaardag. Het klooster neemt al de logistieke zorgen op zich en dat maakt veel uit. Waarvoor grote dank. Misschien ook de verjaardagen maar in het klooster vieren. Dat scheelt twee dagen in de keuken staan.
Sinds vandaag is het mogelijk om je in te schrijven voor de inspiratiemiddag rondom het verschijnen van Wie ben ik als niemand kijkt? Een andere kijk op schoonheid. De middag wordt gehouden in mijn geliefde klooster in Huisen zie bijgaande link www.kloosterhuissen.nl/p/1690 waar je je kunt aanmelden.
Je wordt welkom geheten door de directeur van het klooster Aalt bakker en met pianomuziek van Barend Boot mijn geliefde.
Ik vind het heerlijk als we een volle zaal hebben waar je getuige kunt zijn van een live interview met mij door Annemiek Schrijver. Zij is een begenadigd interviewster die haar gast laat bloeien en dat doet ze iedere zondagmorgen op NPO 2 in haar programma de Verwondering.
Ook verheug ik me op de aanwezigheid van Ineke/Daniel van Mourik de ex partner van Andreas Burnier. Andreas Burnier is een van mijn rolmodellen die ik beschrijf in hoofdstuk 1. Van Mourik zal een inspirerend verhaal houden over de veelzijdige hoogleraar criminologe (de eerste in Nederland), de gender bender, de mystica, schrijfster, de dichteres, de theoretica, kortom de veelzijdige mens die een voorbeeld voor mij is: hoe te leven met al die paradoxen!
Een belangrijke lijn in het boek is de intergenerationele context waarin we leven. Zelf leef ik privé met vier generaties en ook in vele arbeidssituaties leven en werken we met meerdere generaties die allemaal opgegroeid zijn met een ander beeld en verwachtingen over wat oud is en wat vrouw zijn betekent. Ik heb mijn geliefde collega Christine Brinkgreve emeritus hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht gevraagd om een verhaal te houden over het relationele zelf en over het woord oud dat altijd naar een ander verwijst.
Ook tussendoor is er een muzikaal intermezzo.
Kortom wil je input om een andere kijk op oudere vrouwen te ontwikkelen, dan hoop ik je te zien op deze inspirerende middag, want we zullen het samen moeten doen.
Het prachtige klooster in Huissen 11 april 2019 tijdens mijn boekpresentatie
Aalt Bakker de directeur van het prachtige klooster in Huissen interviewde me voor de kloosterkrant van het najaar 2020. Lees hieronder ons gesprek en neem een kijkje op hun site voor inspiratie en bemoediging.
Ik voel me rijk!
Ik voel me rijk zegt ze ineens tijdens ons gesprek. En dat na de pittige lockdown in coronatijd. Haar pensioen ging een paar maanden eerder in dan gepland. Haar geplande afscheidsfeest viel weg. Ineens viel alles stil. Van een hoogleraar volop in het leven was ze opeens lid van de groep kwetsbaren. Een gesprek met een bijzondere vrouw Liesbeth Woertman, emeritus hoogleraar psychologie.
‘’Tijdens de persconferentie half maart vertelde premier Rutten dat grote evenementen worden afgelast vanwege corona. Eerst dacht ik nog dat het wel mee zou vallen. Maar een paar dagen later realiseerde ik me dat mijn afscheid als hoogleraar ook niet door kon gaan. Ik zag er zo naar uit. De universiteit werd opeens gesloten. Er was zelfs geen gelegenheid om persoonlijk afscheid van mijn collega’s te nemen en mijn persoonlijke spullen mee te nemen. “In mei was mijn afscheid gepland en ik had mijn afscheidsrede al in mijn hoofd. De avonden in Tivoli in Utrecht rondom mijn boek je bent al mooi gingen niet door. Alles werd afgelast.
Ik vond het een chaotische en lastige tijd. De eerste weken moest ik echt mijn best doen om niet somber te worden. Er viel heel abrupt heel veel weg. Mijn werk, de ontmoetingen in de bibliotheek in mijn woonplaats, mijn yogales, alles stopte. Ik kon mijn kinderen en kleinkinderen niet zien. Zij wilden niet dat zij ons zouden besmetten. Ik had ineens zeeën van tijd. Het was een ervaring van leegte. Net alsof we midden in het verkeer zitten en alles ineens stil valt.
Ik voelde me ineens lid van de probleemgroep in de corona pandemie. Ik hoorde er niet meer bij. Tijdens wandelingetjes door mijn woonplaats probeerde ik de mensen die ik tegen kwam steeds met warme ogen aan te kijken. Maar zij keken de andere kant op en liepen heel ruim om me heen. Ze dachten dat ik iets ergs had. Ik voelde me in de hoek gezet. Ik moest me zelf wel even goed toespreken. Het was een lesje in nederigheid voor me. Toen kon ik tegen mezelf zeggen dat het heel jammer is, maar dat het zo is en niet anders. Ik kon me herpakken en kon ik me gelukkig prijzen met mijn fijne plek en mijn tuin.
Dor hout
Er was veel angst in die periode. Er ontstond ook een flinke tweedeling tussen de generaties, tussen jong en oud. Er werd gesproken over dor hout. Als er keuzes gemaakt moesten worden wie er een plek op de Intensive Care kreeg, dan kwamen de ouderen niet in aanmerking, omdat zij toch niet meer lang te leven zouden hebben en omdat zij niet meer zouden bijdragen aan de samenleving. De ouderen werden als ding neergezet, waarover werd besloten. Het was niet nieuw wat er gebeurde, maar het was wel een pijnlijke uitvergroting.
We weten in het westen ook niet goed hoe we met ouderen moeten omgaan en wat zij nog kunnen betekenen voor de maatschappij na hun pensioen. Ouderen dragen dan blijkbaar niet meer bij aan de maatschappij. Ouderen kunnen nog enorm veel bijdragen. Veel verenigingen en kerken draaien op de inzet van ouderen. Veel ouders kunnen werken dankzij grootouders die oppassen. Dat telt blijkbaar niet mee. Dan heb ik het nog niet over de wijsheid en ervaring die ouderen hebben.
Maar horen in onze samenleving alleen mensen die bijdragen er bij? We kijken steeds meer alleen naar economische factoren. Wat kost iemand en wat levert hij of zij op. Ons mensbeeld is versmald tot een mens als economisch wezen, de homo economicus. Als we zo kijken naar mensen, dan gaan we puur op economische gronden keuzes maken. Wat voor samenleving leven we dan in?
Wijsheid
Ik vond de coronatijd in het begin lastig. Ik was blij met de ervaring die ik eerder had opgedaan tijdens mijn leven. Ik was al een paar keer eerder in mijn leven ‘’omgevallen’’. Ik heb toen geleerd de lastige dingen aan te gaan, moedig te zijn en terug te gaan naar het punt waar je ontrouw bent geworden aan jezelf. Vroeger liep ik er voor weg. Dan voelde ik me slachtoffer, of overschreeuwde ik me. Dat hielp natuurlijk niet. Het aangaan is de beste strategie en dat is ook de kortste weg. Het hielp me deze keer dat ik dat eerder al had meegemaakt en geleerd had. Dat kwam me nu goed van pas.
Als er iets is dat je niet bevalt, ook al heb je het niet zelf bedacht, moeten we het aan gaan. We zijn geneigd om lastige dingen eerst te relativeren of te maskeren. We laten dan iets anders zien dan er feitelijk is en ook dan je werkelijk bent. Dan wordt je ontrouw aan je zelf. Hoe moeilijk iets ook is in je leven, ga het toch aan en accepteer dat het zo is. Dan kun je de lef vinden om je te herpakken. Dat is de kortste weg naar herstel. Dat is de wijsheid die in de loop van de jaren meer ontstaat. Ik had die wijsheid graag eerder geleerd in mijn leven.
Het was pijnlijk om te ervaren dat ouderen in de hoek gezet werden. Ouderen dragen vaak nog heel veel bij. Maar als we dat alleen in geld blijven uitdrukken, dan zie je dat niet. Maar als we het alleen economisch bekijken, dan zien we de waarde ervan niet.
Mocht ik echt oud worden, dan wil ik geoefend hebben om het aan te gaan. Als mijn geheugen of mijn lijf me in de steek laat, dan zijn er minder hulpbronnen om het aan te gaan dan nu. Ik ben blij dat ik in mijn leven geoefend heb, zo ook deze keer in coronatijd.
Aan het eind van ons gesprek laat ze me een prachtig schilderij zien. Een portret van een kind met een blik vol verbijstering en kwetsbaarheid. De schilderes (Maija Kulenovic) is geboren in Sarajevo, voormalig Joegoslavië en heeft de oorlog in haar geboorteland meegemaakt. Het kind is geschokt door hetgeen ze ziet. Ze ziet iets verschrikkelijks, maar kan niets doen. Ze moet zien te leven met wat ze voor haar ogen ziet gebeuren. Ik kan mijn ogen niet van het schilderij afhouden.
