Luister een schitterend boek over kijken en bekeken worden

Ik las dit weekend het schitterende verhaal van Sacha Bronwasser. Een hoogst origineel boek dat razend knap is opgebouwd. Het gaat mijns inziens om kijken en bekeken worden.

“Er is een verschil tussen kijken en zien”, leerde jij ons lang geleden, in de tijd dat we nog zo jong waren. Ik was nog geen twintig, jij nog geen dertig. Het leslokaal was niet verduisterd zoals gewoonlijk. Jij, onze docent, ging ons niet meevoeren in het oeuvre van een fotograaf of in de geschiedenis van het eerste beeld, niet mee op expeditie met een platencamera die naar een uithoek van de wereld was getorst om daar, voor het eerst sinds de oerknal, het uitzicht vast te leggen. Nee, je ging ons leren wat aan registratie voorafgaat”.

“Wie ziet kan vertellen. En wie vertelt legt vast. We hebben de taal nodig om onze ogen te helpen”.

“Onze geschiedenis was een steentje in mijn schoen dat ik negeerde, maar toen ik het tevoorschijn had gehaald kreeg ik het niet meer teruggeduwd. Je zult er even de tijd voor moeten nemen. Luister.”.

Ik ga het verhaal niet vertellen. Maar het gaat over (voor) gevoelens die niemand wil horen, het leren van een nieuwe taal en ineens alles begrijpen. Het gaat over verlangens die jezelf niet begrijpt en die bijna je leven overnemen. Het gaat over kijken, gedetailleerd, aandachtig en open kijken en bekeken worden.

Het bijzondere vond ik dat ik afgelopen donderdag tijdens mijn 3de HOVO college het ook over dit thema had, hoe nemen we waar? terwijl ik dit boek nog niet had gelezen. Ik was er nog niet aan begonnen. Voorgevoelens?

Eerste college voor de HOVO

Daar sta ik dan weer in een collegezaal van de Universiteit Utrecht. Drie jaar met emeritaat en vandaag mijn eerste college voor de HOVO, Hoger Onderwijs voor Ouderen.

Zou ik het nog kunnen? Willen mijn hersenen meewerken in deze hitte? komen de voorbeelden zomaar op in mijn hoofd als iemand een vraag stelt?

Zo vaak heb ik hier gestaan en op andere plekken binnen en buiten de universiteit en altijd is de eerste keer in een nieuwe groep spannend. Dit is een bijzondere groep van 42 mensen, bijna allemaal tussen de 50 en ?? en een jonge vrouw van begin 20. Kijk die stal uiteraard direct mijn hart. Je zomaar opgeven voor een cursus die bedoeld is voor 50 plussers, vraagt moed. Dus fijn dat je erbij bent.

Zij hoeven hier niet te zitten, in een oud gebouw, zonder airco en buiten 26 graden. Er wordt geen boekhouding bijgehouden, geen tentamen gedaan en geen huiswerk opgegeven. Ieder zit hier om te leren en dat merk je als docent.

Heerlijk om les te geven aan deze groep. Ik hoop wel dat het volgende week iets koeler is.

Wie ben ik als niemand kijkt?

Nederland, Amsterdam, 2022 Boekpresentatie ‘Mavoklanten”, Jim Jansen en Peter de Brock, Pakhuis de Zwijger Foto: Bob Bronshoff

Deze foto van een paar maanden geleden is gemaakt tijdens de boekpresentatie van Mavoklanten. Ik weet jammer genoeg niet meer waarom we zo stonden te lachen maar ik word er blij van, daarom post ik hem. Op dat moment was wel duidelijk dat er veel mensen in de zaal naar ons keken.

Volgende week begin ik met de HOVO cursus Wie ben ik als niemand kijkt? Ik realiseer me tijdens het schrijven van deze cursus dat het nogal belangrijk is hoe oud de ik is en in welke situatie die zich bevindt.

Maakt het voor een baby uit als er niemand kijkt, voor een lagere schoolkind, een adolescent, een volwassene of een ouder mens? Voor een baby is het van levensbelang dat die gezien wordt door andere mensen. Het liefst met warme ogen, zachte handen en een fijne stem die met elkaar op een golflengte zitten zodat de baby zich gezien voelt. Of beter gezegd dat die voelt dat die gezien wordt. Pas in de handen en de ogen en de stem van een ander mens, kunnen we een ik worden. Dus voor het ontstaan van het ik is het cruciaal dat er naar je gekeken wordt maar het is nog steeds belangrijk dat anderen je zien ook als je al een ik hebt. Want het ik blijft niet dezelfde tijdens de levensloop daar komt van alles bij en gaat van alles af.

In de echte ouderdom zoals bij mijn moeder, die gisteren 91 werd en dement is, is het weer van cruciaal belang dat zij gezien wordt door andere mensen die haar benaderen met warme ogen, een zachte blik en een fijne stem. In een groep zie ik dat ze volkomen verloren rondkijkt maar opbloeit door een op een contact. Even een zachte aanraking op haar arm, een uitgestoken hand en ik zie als het ware haar lichtje weer aangaan.

Het is mooi dat het onderwerp ook bij mij zich nog steeds verdiept. Ik kijk uit naar de wederkerigheid tussen cursisten en mij en de nieuwe vragen en inzichten die zich zeker gaan aandienen.

Schiermonnikoog pleisterplaats van rust en inspiratie

foto Linda van Ooijen

Ieder jaar ga ik met twee jongere vriendinnen een week naar Schiermonnikoog om uit te rusten, bij te praten en te schrijven. Ook wandelen hoort erbij zoals je op de foto kunt zien. Het blijft bijzonder om op Schier te lopen en bijna geen mens tegen te komen in deze weidsheid. Deze week veel harde wind en regen en iedere middag verschijnt dan toch even de zon. Hier en daar beginnen al wat struiken uit te lopen en ook wat konijnen gezien en veel vogels.

We schelen een jaartje of dertig in leeftijd en dat speelt naar mijn idee geen enkele rol. We spreken open over relaties, het onderwijs en het klimaat. We voelen ons alledrie verbonden met andere levende wezens en de ons omringende natuur. We vertellen over ervaringen van eenheid en heel voelen en over onze gebrokenheid.

Soms zwijgen we uren en zit ieder achter haar laptop om nieuw onderzoek op te zetten, een nieuwe cursus te maken of een artikel te schrijven. Ik heb deze week mijn cursus Wie ben ik als niemand kijkt voor de HOVO in de zomer van 2023 in Utrecht in de steigers gezet. Heel fijn om zo op tijd te beginnen, zonder stress, en weer iets nieuws te maken. In gedachten praat ik al met de cursisten. Grappig eigenlijk want ik heb geen idee wie er mee gaan doen.

Vannacht kwam er ook nog een nieuw boek langs maar die heb ik gevraagd om nog even te wachten. Zondag de kerkdienst in de Keizersgrachtkerk en met de voorbereidingen voor de boekenweek heb ik mijn handen voorlopig meer dan vol.

Vandaag nog ruimte en rust en samen zijn. Heerlijk.

HOVO Hoger Onderwijs Voor Ouderen

Boekenwand Museum Voorlinden

In het najaar van 2021 heb ik een fantastische cursus gevolgd bij de HOVO. Het Hoge Onderwijs voor Ouderen wordt georganiseerd door de Universiteit Utrecht en de Utrechtse Hogeschool. Hoogleraar Laurens ten Cate, van de universiteit van Humanistiek, een topdocent, gaf daar een 8 delige cursus over theologen van de 20ste eeuw. Het was de zesde aflevering van 25 eeuwen theologie. Ik heb genoten en zeer veel geleerd en schreef daar eerder een column over. Wat heerlijk om weer eens leerling te zijn.

Daardoor gestimuleerd, ook door het enthousiaste en slimme publiek, heb ik ja gezegd tegen het geven van een cursus over Wie ben ik als niemand kijkt, bij de HOVO. De cursus vindt plaats in Utrecht juni/juli 2023. Dat duurt nog even dus ik heb de tijd om er mooie inspiratiemiddagen van te maken.

Een leven lang leren heeft me altijd aangesproken omdat het zo mooi past in de levensloop als spiraal van bloei en verval. Nieuwe dingen leren zorgt ervoor dat er nieuwe verbindingen in de hersenen worden aangemaakt. Nieuwe dingen leren kan ertoe leiden dat je nieuwe mensen ontmoet. Nieuwe dingen leren kunnen een andere kijk op jezelf en de wereld geven. Mijn ervaring is dat nieuwe dingen doen ervoor zorgt dat ik me kan verheugen op iets. Dat kunnen verheugen maakt me blij en vitaal.

Wie wil dat nu niet?

Kijk ook eens op de site en zie of er iets voor je bij zit. Ons onderwijsaanbod – HOVO Utrecht : HOVO Utrecht.

Mijn uitgever Ten Have gaat een audio boek maken van Wie ben ik als niemand kijkt dat is ook fijn. Ik hou jullie op de hoogte