Zoektocht naar het wezen van de mens

Museum Voorlinden foto Pete Pronk

Nog een kleine week is in museum Voorlinden in Wassenaar de tentoonstelling over Picasso en Giacometti te zien.

We waren er afgelopen vrijdag en het was erg druk. Geduldig wachten we voordat we naar binnen mochten en ook binnen liepen we in een trage stroom mensen van zaal naar zaal. Buiten striemde de regen tegen de ramen. We waren gelukkig dat we eindelijk weer een museum konden bezoeken en wat voor een.

De verschillende vrouwenportretten van Picasso waar de lezende vrouw in het blauw een voorbeeld van is, raakte me bijzonder. De meerdere gezichten die zo duidelijk in zijn vrouwenportretten aanwezig zijn, vertellen zo goed hoe het is om als vrouw te leven.

En dan die ontroerende Giacometti met zijn eindeloze geprobeer om de essentie van wat een mens is te pakken. De korte video die te zien is op de tentoonstelling, waar hij in zijn overvolle atelier aan het werk is met een dun mesje en we zien zijn vingers knijpen en duwen, is ontroerend. Heel mooi staan een aantal van zijn beelden tentoon, steeds smaller, sommigen slechts een enkele streep en toch onmiskenbaar een vrouwengezicht.

Wat een ploeteraars zijn we toch dat we moeten zien te leven terwijl we niet weten waar we vandaan komen en wie we zijn. En wat een troost geeft het als we het geploeter in zijn volheid te zien krijgen, in beelden, in schilderijen.

Intimiteit en onthechting

Dit boek van Michel Dijkstra direct gekocht bij mijn geliefde boekhandel Pettinga na de inspirerende week over Joodse mystiek bij de Internationale School voor de Wijsbegeerte en vol enthousiasme gelezen.

Het thema van dit boek zit in de titel namelijk de balans blijven zoeken tussen nabijheid en afstand of zoals Dijkstra het noemt via overgave en ongebondenheid. Hij maakt gebruik van oosterse en westerse filosofie en zoekt in zijn vier essays interessante verbindingen. In een recensie in Trouw werden die verbanden vergezocht genoemd, maar dat deel ik niet. Ik vind ze spannend!

Vier radicale en bijzondere kunstenaars uit de twintigste eeuw: dichter Paul Celan, componist Claude Vivier, schrijfster Clarice Lispector en beeldend kunstenaar Alberto Giacometti zet Dijkstra in het licht en toont ons vier mogelijke wegen om tot een goed leven te komen. Herbronning, compassie, vrijgevigheid en succesvol falen. Levenskunst tussen ik en de ander.

Over Celan en Lispector schreef ik al eerder een column. Vandaag een citaat over Alberto Giacometti om u te laten proeven van deze rijke essays.

“Op een avond in 1937 ziet hij haar van een afstandje op de boulevard Saint Michel, als silhouet afgetekend tegen de achtergrond van een groot donker gebouw. Voor Giacometti is deze observatie een epifanie: hij heeft Isabel nog nooit zo waargenomen. In zijn atelier probeert hij deze openbaring van het gelijktijdig aanwezig zijn van afstand en nabijheidheid zo direct mogelijk te beeldhouwen, namelijk door een minuscull figuur te vervaardigen”.

Open naar een ander kijken, is ook jezelf beter leren zien. Voor verbinding is wel een jij nodig. Het gaat volgens mij ook om de verbinding met wie je was in het nu tot stand te brengen. Oog in oog staan met een ander zodat tijd en ruimte condenseren, wegvallen, en alleen een sprakeloze bewondering over de schoonheid van een ander overblijft. Ik vind het ontoerend dat Giacometti zich zo bewust was van zijn falen om die ongekende schoonheid weer te geven en het toch iedere dag bleef proberen.