De therapeut en de jongere als levend verhaal

Gezondnu

Deze leuke foto kwam langs via een vriendin. Zij was aan het opruimen en vroeg of ik deze foto wilde hebben. Graag zei ik want ik word er vrolijk van.

In Gezondnu van een paar jaar geleden stonden dubbelinterviews met leerlingen en leermeesters en mijn jongere collega Anouk Keizer en ik werkten hieraan mee. De interviews werden gehouden in de tuin van ons prachtige Academiegebouw in het centrum van Utrecht en daar werden ook de foto’s gemaakt.

Wij houden ons allebei bezig met lichaamsbeelden. Anouk doet vele experimenten naar de beleving van het lichaam door meisjes en vrouwen met anorexia. Want het is toch intrigerend dat broodmagere meisjes hun lichaam als dik ervaren. Hoe kan dat toch?

Misschien heeft u gisteravond ook naar Zomergasten gekeken. De kinder,- en jeugd psychiater Robert Vermeieren toonde een fragment van een Noorse fotograaf met een Noorse fotografe. Hij, een wat dikke, blozende man, en zij een uitgemergelde zieke vrouw. Ik vond het een afschuwelijk wreed beeld. Ze bleek 28 jaar te zijn maar ze zag er zeer oud uit. De vrouw wilde de beste fotografe van de wereld zijn. Ze maakte portretten van zichzelf. Ik kon er nauwelijks naar kijken.

Ik had het gevoel in een doolhof terecht te komen. Zeer anorectische vrouw fotografeert zichzelf en toont haar portretten aan ons. Ze ziet zichzelf als kunstenares. Maar wat wil ze duidelijk maken aan ons? Aan zichzelf? Zie mij in mijn volstrekte eenzaamheid?

Het lichaamsbeeld van jongeren en het niet met leeftijdsgenoten kunnen ontwikkelen van hun identiteit, stond centraal in deze uitzending. De psychiater zag een toename aan angsten, depressies en eetstoornissen door de lockdowns. Hij pleit voor een narratieve diagnostiek waarin het verhaal, de ervaringen van de jongere, meer centraal komen te staan in relatie tot hun problemen. Dat pleidooi ondersteun ik van harte en roep ik zelf ook al jaren.

Maar hij vertelde ook over de rol van de therapeut die meer mens mag zijn in het contact met de jongere. Aandachtiger luisteren, zoeken naar wat wel goed gaat en soms durven delen van eigen pijn. Meehelpen aan dat wat gestold is geraakt, weer te laten stromen, zodat een mens weer gaat leven, kunnen we allemaal en is niet alleen de taak van de therapeut. Dat kan op zoveel manieren. Via onderzoek doen zodat we meer begrijpen, behulpzaam zijn als buur of collega, aanwezig zijn voor onze vrienden en goed luisteren naar ieder mens die we tegenkomen.

Leerling en leermeester zijn geen gestolde posities. Ik leer ook van Anouk, haar elegante experimenten zijn bijzonder en haar vrolijkheid zeer aanstekelijk.

Hongeren naar huidcontact

Jaren geleden werd er door Gezondnu een dubbelportret gemaakt van Anouk Keizer, een geliefde, jongere collega en mij. Vier pagina’s interview met hele leuke, speelse foto”s, gemaakt in de tuin van het Academiegebouw in Utrecht. Het was een serie over de meester gezel relatie. Op een foto springt Anouk op mijn rug.

Nou die tijd ligt achter ons. Ik ben inmiddels met emeritaat en Anouk is volop aan het bloeien. Zij staat in dit juni nummer van Gezond nu met veel foto’s en zes pagina’s tekst over haar onderzoek naar het belang van aanraking, een onderwerp dat ons verbindt. Anouk is inmiddels een expert op het gebied van lichaamsbeeld bij mensen met anorexia nervosa en richt zich al een aantal jaren op de rol van aangeraakt worden in het lichaamsbeeld.

Deze coronatijd is uiteraard heel interessant vanuit dat perspectief, want wat doet al dat niet aanraken met ons. Zij vertelt: “In het algemeen kun je stellen, dat aanraken zorgt voor minder stress, angst en pijn. Dat is duidelijk te zien in experimenten. Als je bijvoorbeeld je hand in een bak met ijskoud water legt, is dat na een tijdje heel pijnlijk. Maar de pijnprikkels in de hersenen worden minder als we de hand van een geliefde vasthouden. Wat heel bijzonder is, is dat de pijnbeleving in het brein van die ander, die zijn hand dus niet in die bak steekt, ook hoger wordt. Gedeelde smart is halve smart!”

Ook de column van Sarai Pannekoek over haar vreugde en ontzag voor haar lichaam is zeer de moeite waard evenals het verslag van drie vrouwen in hun zoektocht naar goed genoeg zijn.

Lieve Mensen, ik heb geen aandelen of andere belangen in dit tijdschrift maar lees dit nummer. De bibliotheken zijn weer open dus lezen maar over het belang van aanraken en dat het allemaal niet perfect hoeft.

Anorexia

vrouw
Barbie in verhouding tot een echte vrouw

Vandaag werd ik gevraagd om enkele vragen over anorexia te beantwoorden. Het is een stoornis die veel mensen boeit. Niet omdat het zoveel voorkomt, maar omdat er relatief veel jonge meisjes aan overlijden, vermoed ik.

Een van de ideeen die er leeft, is dat het aantal mensen met anorexia de laatste jaren erg is gestegen. Dat is niet zo. Ik kan me voorstellen dat het zo lijkt omdat er veel media aandacht voor is en omdat er documentaires over worden gemaakt. We spreken er met elkaar over en schudden onze hoofd. Hoe kan dat toch dat zulke dunne meisjes en een enkele jongen, zichzelf dik vinden?

Het dikke lichaamsbeeld in het hoofd bij mensen met anorexia laat goed zien dat we ons lichaam beoordelen vanuit dat beeld en dat doen we allemaal. Pas als het lukt mensen uit hun hoofd te krijgen en in hun lichaam kan er iets ontstaan van het lichaam ervaren. Mooi onderzoek van mijn collega’s Anouk Keizer en Manja Engel laten met hun hoepelexperiment zien dat mensen laten ervaren wat de omtrek van hun lichaam is, sterk confronterend is, wat de feitelijk omvang is, maar wel een begin kan zijn van verandering.

Praten en vertellen dat zij te dun zijn helpt niet. Hun lichaam laten ervaren met dit soort experimenten en lichaamsgerichte therapie werkt veel beter. Maar ja sommige mensen zijn zo vermagerd dat vele functies het niet meer doen. En wat dan? Dwangvoeding wordt soms toegepast omdat een minimaal gewicht noodzakelijk is om uberhaupt te kunnen denken en voelen. Het grote nadeel van dwang is uiteraard dat het kan leiden tot angsten en nachtmerries.

Als wij in ons hoofd wonen dan is het lichaamsbeeld in ons hoofd dominanter dan ons feitelijke lichaam. Kom alsjeblieft met grote regelmaat uit je hoofd en voel je lichaam dat is zo belangrijk voor je kwaliteit van leven.