Schrijven en lezen en wandelen op Texel dat zijn de belangrijkste activiteiten, maar ook de zorgvuldig bereide maaltijden en de gesprekken mogen niet onvermeld blijven. Ik las Hannah Arendt Over liefde en kwaad van Ann Heberlein. Fijn om Hannah weer dichterbij te hebben.

Nu had ik al veel van en over Arendt gelezen, zoals de biografie geschreven door Elisabeth Young Bruehl maar dat is toch alweer een aantal jaren geleden. Met name de stukken over het ouder worden, drongen toen nog niet tot me door. In de herfst van 1974 schreef Hanna Arendt na de dood van twee goede vrienden aan Mary McCarthy.

“Ik moet zeggen dat ik niet zo blij ben met dit ontbladeringsproces. Het ouder worden betekent niet, zoals Goethe schreef, een langzaam terugtrekken uit het openbare leven -waar ik helemaal niets op tegen heb- maar een langzame (of, eigenlijk een plotselinge) verandering van de wereld van een plek bevolkt met bekende gezichten tot een plek die bewoond wordt door vreemden. Met andere woorden, ik ben niet degene die zich terugtrekt uit de wereld, maar de wereld verdwijnt voor mijn ogen”.

Het ouder worden in termen van vervreemding. Zij lijkt een vreemdeling geworden, na het verlies van haar man en twee vrienden, ook ten opzichte van haar lichaam en gezicht.

Ann Herbelein schrijft op pagina 106: “Hannah was een aantrekkelijke vrouw, zo’n vrouw die een ruimte domineerde wanneer ze ergens binnenkwam. Hannah lijkt geen verdriet gehad te hebben over haar verloren schoonheid, maar het is duidelijk dat ze de berperkingen van het ouder worden en de ziekte die dat men zich meebracht niet fijn vond”.

Hannah Arendt is maar 69 jaar geworden maar zij zag de ouderdom als een tijd van reflectie en verzoening, een tijd om de balans op te maken en met terugwerkende kracht naar je verleden te kijken en misschien wat meer begrijpen. Dat lijkt me een mooi motto voor het boek dat ik aan het schrijven ben. Persoonlijk lijkt me verzoening het moeilijkst maar ik wil deze tijd zeker gebruiken om te reflecteren en ruimte te maken om de TAO, de Ene of de Natuur (kies de term die je past) haar werk te laten doen.