Ik ben gevraagd om een college te geven in de cursus ‘Lezen is denken’. Een serie colleges waarin hoogleraren gebruik maken van romans om hun onderzoeken aan te illustreren. Ik heb gekozen voor de roman van Connie Palmen ‘De vriendschap’ uit 1996 om mijn onderzoeken naar lichaamsbeelden mee te verhelderen.
Het verhaal van de hechte vriendschap tussen de kleine, smalle en taalbehendige Catharina Buts en de grote, dikke woordblinde Barbara (Ara) Callenbach. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Catharina, Kit genoemd. Kit vindt het gezicht van Ara het mooiste gezicht dat ze ooit gezien heeft.
Ik wil hier de rol van de aanraking laten zien als fundament voor het zelf-en lichaamsbeeld.
Op pagina 59 schrijft Connie Palmen:
“Ze maakte het lawaai dat ik dempte, ze schond de wetten waaraan ik me onderwierp, ze veroverde de ruimte waarin ik onzichtbaar probeerde te zijn en in het niet wilde verdwijnen.
Soms heb ik het gevoel zelf zonder lichaam te zijn en dat zij telt voor twee, dat zij ook mijn lichaam is en voor mij een plaats inneemt in de wereld en daar alles opknapt war ik bang voor ben.
Ik kon het aan niemand uitleggen, ook aan mijzelf niet, maar ik voelde me vanaf het moment dat ik Ara had gezien met haar verbonden, alsof zij op een eigenaardige manier mijn lichaam borg in het hare”.
Ara staat voor het lichaam en Kit voor de geest. Ara wordt thuis liefdevol aangeraakt en Kit heeft een moeder die voor lekker eten zorgt. De eerst keer dat Kit bij Ara thuiskomt, ziet ze hoe haar vriendin door haar moeder wordt verwelkomd.
“Die moeder hield het gezicht van Ara met twee handen vast.
De moeder aaide Ara daarna ook nog even over haar wang.
Ik had de neiging om naar de grond te staren, omdat ik meende iets gade te slaan wat voor mijn ogen verborgen moest blijven, iets verbodens, maar ik kon niet anders dan ernaar kijken, zo prachtig vond ik het.
Zo veel liefde had ik nog nooit in het echt gezien”. Pagina 71
Het schrille meisje Kit dat in haar hoofd woont en voor het eerst ziet hoe een moeder haar kind liefde vol begroet. Ara heeft dan ook een positief lichaamsbeeld, hoewel ze dik is. Kit heeft het gevoel zonder lichaam te zijn en is erg druk. Kit komt voor het eerst van haar leven tot rust als ze zich tegen het lichaam van Ara aanvlijt.
Door: Liesbeth Woertman
Zoveel liefde had ik nog nooit in het echt gezien.
En dan de schaamte het er niet naar durven kijken en toch willen kijken.
Wat een mooi voorbeeld over het belang van affectief contact. Affectieve (bevestigende) aanraking is van levensbelang. Als je wordt aangeraakt alsof je een ding bent, voelen we dat de aanraking voelt hard, we worden er tot object mee gemaakt. We voelen ons niet gezien, geaccepteerd. Ik heb ooit gehoord dat baby’s in weeshuizen (in het voormalige Oostblok) die op deze manier wordne aangeraakt en geen bevestigende aanrakingen ontvangen wegkwijnen en sterven.
Ik ben bezig met het schrijven van een hoofdstuk voor een boek over dit fenomeen. Mocht je suggesties hebben voor andere romans waarin dit mooi en treffend is beschreven, dan stel ik dat zeer op prijs.