De therapeut en de jongere als levend verhaal

Gezondnu

Deze leuke foto kwam langs via een vriendin. Zij was aan het opruimen en vroeg of ik deze foto wilde hebben. Graag zei ik want ik word er vrolijk van.

In Gezondnu van een paar jaar geleden stonden dubbelinterviews met leerlingen en leermeesters en mijn jongere collega Anouk Keizer en ik werkten hieraan mee. De interviews werden gehouden in de tuin van ons prachtige Academiegebouw in het centrum van Utrecht en daar werden ook de foto’s gemaakt.

Wij houden ons allebei bezig met lichaamsbeelden. Anouk doet vele experimenten naar de beleving van het lichaam door meisjes en vrouwen met anorexia. Want het is toch intrigerend dat broodmagere meisjes hun lichaam als dik ervaren. Hoe kan dat toch?

Misschien heeft u gisteravond ook naar Zomergasten gekeken. De kinder,- en jeugd psychiater Robert Vermeieren toonde een fragment van een Noorse fotograaf met een Noorse fotografe. Hij, een wat dikke, blozende man, en zij een uitgemergelde zieke vrouw. Ik vond het een afschuwelijk wreed beeld. Ze bleek 28 jaar te zijn maar ze zag er zeer oud uit. De vrouw wilde de beste fotografe van de wereld zijn. Ze maakte portretten van zichzelf. Ik kon er nauwelijks naar kijken.

Ik had het gevoel in een doolhof terecht te komen. Zeer anorectische vrouw fotografeert zichzelf en toont haar portretten aan ons. Ze ziet zichzelf als kunstenares. Maar wat wil ze duidelijk maken aan ons? Aan zichzelf? Zie mij in mijn volstrekte eenzaamheid?

Het lichaamsbeeld van jongeren en het niet met leeftijdsgenoten kunnen ontwikkelen van hun identiteit, stond centraal in deze uitzending. De psychiater zag een toename aan angsten, depressies en eetstoornissen door de lockdowns. Hij pleit voor een narratieve diagnostiek waarin het verhaal, de ervaringen van de jongere, meer centraal komen te staan in relatie tot hun problemen. Dat pleidooi ondersteun ik van harte en roep ik zelf ook al jaren.

Maar hij vertelde ook over de rol van de therapeut die meer mens mag zijn in het contact met de jongere. Aandachtiger luisteren, zoeken naar wat wel goed gaat en soms durven delen van eigen pijn. Meehelpen aan dat wat gestold is geraakt, weer te laten stromen, zodat een mens weer gaat leven, kunnen we allemaal en is niet alleen de taak van de therapeut. Dat kan op zoveel manieren. Via onderzoek doen zodat we meer begrijpen, behulpzaam zijn als buur of collega, aanwezig zijn voor onze vrienden en goed luisteren naar ieder mens die we tegenkomen.

Leerling en leermeester zijn geen gestolde posities. Ik leer ook van Anouk, haar elegante experimenten zijn bijzonder en haar vrolijkheid zeer aanstekelijk.

Zomergasten

Wat een geweldig seizoen van Zomergasten 2020. Ik heb genoten van zes verschillende gasten, me soms geirriteerd en veel geleerd. Gisteravond Ilja Leonard Pfeijffer gezien. Ik kende hem alleen van zijn dagboek in het NRC over de corona crisis en van zijn verschijning. Open ging ik de avond in en direct bij het eerste fragment over Berlusconi was ik gegrepen.

Ik werd direct een andere wereld ingezogen van leugens en dikke verhalen waar de waarheid geen enkele rol speelt. Daarna een blok over complottheorieen zoals de mensen die geloven dat de aarde plat is en vooral zijn analyse hoe complotdenkers, denken. Het misverstand dat toegang tot kennis in het bijzonder het internet leidt tot echte kennis hebben over een onderwerp, schudde me weer wakker. Zijn idee over authenticiteit en nostalgie eveneens.

Het deel over massa toerisme en vluchtingen en het prachtige filmfragment van de arts op Lampedusa was adembenemend.

Maar het deel waar ik het langst bij stilstond ging over alcoholisme. Ilja was een zware drinker en dat paste bij zijn zelfbeeld als bohemien. Dat is al grappig dat veel mensen denken dat alcohol en drugs hen vrij maakt maar dat is uiteraard niet zo. Alcohol en drugs, die ik eerder de troosters van onze tijd noemde, heeft jou al snel in de greep en dan is er van vrijheid geen sprake. Maar toen hij stopte met drinken wist hij niet meer wie hij was. Blijkbaar was het drinken een belangrijk onderdeel van zijn identiteit geworden.

Je bent wat je doet en kijk uit met wat je speelt want het kan je zomaar grijpen. Ilja liet heel mooi zien hoe een leven kan verlopen van leugens en grote verhalen naar mededogen met anderen en zoekend naar wie je zelf bent.

Het lef om te worden wie je bent

juli 2020

De laatste vakantiedag wilde Barend nog even naar de zee. Het was een warme dag, de warmste van de vakantie en we liepen samen langs de vloedlijn. Hij wilde nog even in het water en gaf mij zijn telefoon en pet. Blij als een kind holde hij naar de golven en ik stond op een afstandje te kijken. Hij sprong in de hoogste golf en voelde zich vrij. Hij kwam boven en voelde dat de zee zijn bril had meegenomen.

Wat is de zee dan groot. We keken hoe de stroom ging en hoopte dat de zee de bril weer terug zou geven maar dat gebeurde niet. Wat nu? Ik heb geen rijbewijs en de volgepakte auto stond op de parkeerplaats bij de zee. Ineens kreeg ik een idee. We kunnen naar de Hema of het Kruidvat rijden in Den Burg en hopelijk verkopen ze daar brillen. Ik wist zeker dat ze leesbrillen hadden maar hadden ze ook minglazen?

Heel rustig reed hij zonder bril en ik naast hem met bril naar Den Burg. We gingen een Kruidvat binnen en ongelofelijk maar waar, ze hadden ook brillen met min glazen. Hij koos een zwart montuur met min 3 glazen voor 4,50 euro en zeer opgelucht reden we naar huis.

De vakantie voorbij maar gelukkig is er Zomergasten. Al jaren het beste televisie programma wat mij betreft. Deze derde gast Nazmiye Oral vond ik ook weer geweldig. Een mens worden, jezelf ontvouwen was de rode draad van de avond. Mensen gebruikt ze als werkwoord! De meeste indruk maakte ze met een scene uit een horrrofilm waarin een vrouw wordt bezeten, aangevallen door een onzichtbare kracht. Nazmiye die een gearrangeerd huwelijk stond te wachten, voelde zich ook bezet door alle regels van haar cultuur en had een heftige lichamelijke ervaring die haar wakker schudde.

Wakker zijn, alert eigen keuzes maken en met een groot hart naar zichzelf en andere mensen kijken dat is haar streven. Met de verbeelding de werkelijkheid veranderen. Wat een weg is deze vrouw gegaan. Ik ben diep onder de indruk van haar. Worden wie je bent door het ontmantelen van je ego. Dat rouw noodzakelijk is om verder te leven werd getoond aan de hand van de documentaire The Phone In the Wind. In de telefooncel kun je met overleden dierbaren spreken. Een los telefoontoestel in een telefooncel waar je ingaat, de hoorn opneemt en begint te spreken. Ik weet niet wat ik moet zeggen, zegt een dochter tegen haar dode vader en razendsnel spreekt ze uit wat ze nog tegen haar vader wil zeggen. Ze breekt en huilt.

Vormen vinden om je te uiten en daarmee voorwaarden scheppen om verder te kunnen met je leven. Onechte, kunstmatige vormen zoals een telefoontoestel of een toneelpodium die helpen om in een veilige omgeving rechtstreeks bij je diepste gevoelens te komen. Durven rouwen, je verdriet uiten om dichter bij jezelf te komen. De regels van je cultuur zien en als die je beperken er tegen in gaan EN in verbinding blijven. Hogere levenskunst mevrouw Oral en grote dank voor deze avond.

De ruimte tussen de woorden en de noten

Konijn in de tuin Texel 2020

Deze column schrijf ik op Texel en de tuin op de foto is mijn uitzicht. Het barst dit jaar van de konijnen. Op verschillende momenten van de dag zijn er grote en kleine konijnen te zien. De kleintjes, ik denk dat het pubers zijn, springen over elkaar heen en boksen. Ik dacht dat alleen hazen dat deden maar ik zag het met eigen ogen. De energie spatte er van af.

Ik ben hier samen met Barend en zonder vriend Pete die moest naar het klooster. Het is de eerste keer dat we samen in dit huisje zijn en Pete is wonderwel toch aanwezig. Alsof hij even naar buiten is als ik naar binnen ben. Iedere ochtend bij de meditatie zit hij ook op zijn kussen. Zo sterk heb ik zelden iemand afwezigheid waargenomen in aanwezigheid.

Gisteravond de eerste zomergast Typhoon mogen zien. Wat een mooie man, pas 35 jaar en al zo op weg, zo levend aanwezig. Alle fragmenten die hij liet zien hadden met diezelfde levendigheid te maken en de drang om jou te mogen zijn. De grote plaats van de verbeelding en het creeren vanuit het niets en de stilte liet hij zien door prachtige beeldfragmenten. Uit een film over Beethoven, die nadat hij doof was geworden, probeerde uit te leggen dat de muziek tussen de noten zit.

Het chillen met God in de bossen en daardoor het gevoel dat iedere cel in zijn lichaam werd opgeladen was ontroerend. Evenals zijn strijd om echt van zichzelf te houden. De strijd van alle mensen zou ik bijna willen zeggen. Het ongeloof van het mysterie dat er echt van je wordt gehouden en dat je dat kunt voelen als je bijvoorbeeld net als Typhoon stil door een bos loopt.

Het afgescheiden zijn en toch niet. Het iemand op jezelf willen zijn, moeten zijn en toch onderdeel van een groter geheel. Vrij zijn in gebondenheid, Typhoon liet het de hele avond zien en voelen. Ik hoop dat er veel meer mensen van zijn generatie zo op weg zijn. Het geeft me vreugde en vertrouwen voor de toekomst.

Ik kijk naar de konijnen in de tuin die leven zonder muziek noten en zonder woorden. Zij hoeven hun innerlijke beelden over mannen en vrouwen, zwarten en witten, goed en slecht, mooi en lelijk niet omver te werpen, om echt te kunnen zijn. Zij zijn en leven.

Stokoud of teder oud?

 

De vijfde zomergast was Andrea Maier, hoogleraar veroudering aan de universiteit van Melbourne en Amsterdam. Zij is de jongste hoogleraar in haar vakgebied. Veroudering is een ziekte, is een van haar uitgangspunten. Andrea is een totaal andere vrouw dan de zomergast van vorige week Griet op de Beeck. Zij zijn leeftijdsgenoten, vrouw en verder zijn er vooral heel veel verschillen. Voor Griet vatte ik direct genegenheid op en een sterk gevoel van herkenning. Andrea is mij vreemder. Lees verder

Griet

Ik had al eerder over haar geschreven. De Belgische schrijfster Griet op de Beeck was de vierde zomergast. Ze straalt, verleidt, betovert en is hartverwarmend.Als u de uitzending niet gezien heeft, raad ik u aan tenminste een deel daarvan te zien bij uitzending gemist. Wat een energie heeft ze. Maar vooral wat een goed verstand en een groot hart. Lees verder