Laat u stem horen over cosmetische chirurgie!
De komende weken brengen we op dit blog een discussie op gang over cosmetische chirurgie. Moet een arts alle cosmetische ingrepen doen die de patiënt vraagt? Welk probleem lost cosmetische chirurgie eigenlijk op? Waar ligt de grens? Wie bepaalt dat? Geef uw mening in de reacties.
Het vakgebied van de cosmetische geneeskunde roept over het algemeen extreme reacties op in de samenleving. Ik merk dit nog het meest als ik op feestjes vertel dat ik cosmetisch arts ben. Soms is men uiterst gefascineerd en enthousiast maar ik krijg ook reacties waarmee men direct of indirect de morele integriteit van een cosmetisch arts in twijfel trekt.
Ik begrijp echter wel waar deze reacties vandaan komen. De cosmetische geneeskunde is niet alleen een nieuw vakgebied waar op dit moment de ontologische morele normering ontbreekt, maar is ook een miljoenenindustrie die bij volledige culturele acceptatie uiterst zichtbaar in de samenleving zal zijn. Dit tezamen zorgt ervoor dat het gevaar bestaat dat ijdelheid cq onzekerheid kan worden misbruikt om behandelingen te verkopen die daadwerkelijk het welzijn van de cliënt kunnen schaden.
Culturele normen worden opgerekt?
Maar er bestaat ook een gevaar voor de samenleving. Een aantal feministische denkers maken terecht de opmerking dat door de mogelijkheden van cosmetische chirurgie de culturele normen van normaal wordt opgerekt. Zij wijzen op het gevaar dat door deze oprekking “het normale” in de toekomst als abnormaal kan worden beschouwd.
Een recent voorbeeld van dit verschijnsel is waarin vanuit een Engels gezin grote druk wordt uitgeoefend op een meisje van 14 om een borstvergroting te ondergaan omdat de anderen leden van de familie dit ook gedaan hebben.
Met het verschijnen van nieuwe behandelmethodes om op een snelle en veilige wijze het uiterlijk te veranderen wordt de samenleving door het ontbreken van een conventionele medische indicatie met nieuwe morele dilemma’s geconfronteerd.
De cosmetisch arts moet afgewogen beslissingen maken
Dit is de situatie waar de cosmetisch arts elke dag afgewogen beslissingen moet maken uit de verscheidene alternatieven tot handeling. Je kunt het als cosmetisch arts echter niet snel goed doen, omdat de goede redenen van de verschillende alternatieven (waaronder verbod of non-participatie) altijd mee resoneren.
Dit vraagt daarom om verdere deontologische verdieping van de morele vragen van dit nieuwe vakgebied zodat algemeen geaccepteerde ethische richtlijnen op het vakgebied van de cosmetische geneeskunde via het proces van discours kunnen worden gevormd.
Op verzoek van professor Liesbeth Woertman, (hoogleraar Psychologie aan de Universiteit van Utrecht) stel ik daarom de komende weken 3 casussen beschikbaar uit mijn praktijk, die als startpunt kunnen dienen voor een publieke discussie.
Deze casussen zijn gebaseerd op concrete situaties in mijn praktijk maar zijn op wezenlijke punten veranderd om de privacy van mijn patiënten te waarborgen. Bij voldoende animo en reacties is het plan om mijn eigen handelswijze en de bijbehorende beweegredenen op deze casussen weer te geven.
Casus 1:
“Een dame heeft een lipvergroting ondergaan in mijn praktijk. Ze heeft in het verleden ook een borstvergroting ondergaan. Ze belt mij een week later op omdat haar man en vriendinnen niet genoeg het verschil konden zien (die zij overigens wel ziet). De lippen zien er te “natuurlijk” uit.”
Ze zegt er dan ook bij dat: “U heeft mooi werk afgeleverd maar in mijn kringen houden we van wat extremer”. Ze zegt echter ook dat haar kinderen niet zo blij zijn met de behandelingen van hun moeder. “Ïk krijgt door mijn sexy uiterlijk namelijk meer aandacht van mannen dan mijn dochter”
Drs Rogier Meulenaar MD Msc.BA, Cosmetisch arts bij de Praktijk voor Injectables
De arts heeft dit artikel op persoonlijke titel geschreven.
Interessant onderwerp, goed dat u dit aan de orde durft te brengen. Het ideaal zou een Europees keurmerk zijn, dit is voor de consument het meest duidelijk.
Wat bedoelt u met een europees keurmerk?
Wat zou het keurmerk moeten inhouden? En hoe zou het georganiseerd moeten worden
Beste Rogier Meulenaar, dat is goede vraag.
Als aanbieder van cosmetische reizen (haartransplantaties) in Turkije, krijg ik veel vragen van consumenten. Zoals u ook aangeeft, het is voor mensen lastig (onmogelijk?) vooraf een goede inschatting te maken van de kwaliteit van de ingreep.
Er zijn natuurlijk tal van hulpmiddelen (reviews, internetfora, enz.), maar er is nog steeds geen keurmerk, ook niet in eigen land. Betreffende haartransplantaties is nationaal de Haarstichting en internationaal het http://www.ishrs.org/ bezig met de ontwikkeling van een kwaliteitskeurmerk. Hoever het hier mee staat is mij niet bekend…
Een vanuit Brussel opgezet “kwaliteitskeurmerk” zou volgens mij de beste oplossing zijn en dan het liefst voor alle klinieken in Europa. Dat zou gunstig zijn voor de consument en de ter goede trouw handelende klinieken. Uw terechte vraag ‘hoe?’ en ‘wie?’ kan ik niet beantwoorden.
Ik stel alleen vast dat de behoefte leeft en onafhankelijke richtlijnen en informatievoorziening zeer gewenst zijn. De morele vragen die u stelt zijn zeer terecht en zijn herkenbaar…
Geweldig dat u gezamenlijk wilt brainstormen over een onderwerp dat zulke felle voor- en tegenstanders kent!
In bovenstaande casus zou mijn eerste gedachte zijn ‘Waarom wil deze mevrouw dit?” Überhaupt de vraag waarmee ze bij u komt, maar al helemaal het verzoek om ‘extremer’. Wat mij betreft indiceert de opmerking dat zij meer aandacht krijgt van mannen dan haar dochter dat gezien worden haar doel is. Het lijkt niet te gaan om gezien worden als mens, maar om gezien worden als lustobject. Gezond? Daar zal ieder zijn gedachten over hebben,. Wat mij betreft zou een psychologisch onderzoek deel moeten zijn van de intake voordat een arts de afweging maakt of een cosmetische ingreep wenselijk is.
Interessant. Zou u kunnen aangeven wat het psychologisch onderzoek zou moeten inhouden en wie het zou moeten doen?
Een algemene klachtenlijst m.b.t. angst- en stemmingsproblemen en eventuele persoonlijkheidsproblematiek lijkt me zinvol als eerste indicatie. Een psychodiagnostisch werker of basispsycholoog met diagnostiekaantekening is getraind in het gebruik en de interpretatie van dergelijke lijsten. Het lijkt dan ook logisch dit deel van de intake door een van hen uit te laten voeren. Mocht er een gereed vermoeden bestaan n.a.v. de uitkomsten, dan zou ik ervoor kiezen vooralsnog de ingreep niet uit te voeren, maar uit te (laten) zoeken of men de ingreep ziet als oplossing voor een probleem.
Uw mening staat genoteerd.
Ik heb echter een aantal vragen.
Wie zou de kosten moeten dragen. De samenleving, de dokter of de patiënt?
Moet deze screening bij elke patiënt gedaan worden?
Hoe zou de dokter dit ter sprake moeten brengen? En met welk argument?
Hoe denkt u dat de patiënt zal reageren op de (verplichte) psychologische test?
Wat moet er gebeuren als er persoonlijkheidsproblematiek, angst en/of stemmingsproblematiek wordt gevonden bij een patiënt?
Aantrekkelijk worden gevonden lijkt mij een legitieme reden. De wens voor een extreem of een onnatuurlijk uiterlijk lijken mij daarentegen juist weer reden tot waakzaamheid. Als artsen een onnatuurlijk resultaat afleveren, lijkt mij dat niet in het belang van de patiënt, maar ook niet van de arts. Daarbij de kanttekening dat begrippen als ‘normaal’ ‘aantrekkelijk’ of ‘natuurlijk’ uiterst subjectief zijn…
Interessante gedachte. Wat mij betreft hangt het er nogal vanaf wat men daarmee denkt te winnen. Gepest worden vanwege het uiterlijk kan zeker een reden zijn om het uiterlijk te veranderen, maar tegelijk vind ik dat een verontrustend signaal. Het houdt in feite in dat we degenen, die niet om kunnen gaan met dat wat anders is, gelijk geven en ons – gechargeerd gesteld – in het keurslijf van de eenheidsworst wringen om erbij te horen. Mensen zijn over het algemeen groepsdieren en de neiging erbij te willen horen begrijp ik wel. Maar toch. Willen we toe naar een samenleving waarin we consequent minderheden uitsluiten? Of dat nu op basis van uiterlijk, etniciteit, seksualiteit of iets anders is; ik vind het een gevaarlijke ontwikkeling.
Als ik naar mezelf kijk (klein, mollig, afwijkende oren, grijzend), dan voel ik niet de behoefte om iets te veranderen om aantrekkelijk gevonden te worden. Als het zo niet mooi genoeg is, dan maar niet… Mijn zijn ligt niet in mijn uiterlijk.
Mag ik uw opmerkingen als volgt samenvatten.
U erkent dat uiterlijk (en dus ook het corrigeren van een afwijkend uiterlijk) tot vergrote acceptatie kan leiden in het sociale verkeer.
Echter u vindt ook dat (het opbouwen van) de persoonlijke individualiteit of zelfbeeld hierdoor kan worden geschaad?
Ik geloof dat u hier grote waarde aan hecht.
In welke gevallen zou er sprake van kunnen zijn dat de persoonlijke indivudualiteit wordt geschaad? In welke gevallen niet?
“extreem”, “natuurlijk” en “aantrekkelijk” zijn abstracte begrippen waarin iedereen een bepaalde invulling aan geeft.
Vertelt het werkelijk iets over de (gewenste) vorm van de lippen?
U geeft aan dat u zich afvraagt wat de redenen van vrouwen zouden kunnen zijn om tot cosmetische ingrepen over te gaan?
Ik meen uit uw commentaar te lezen dat u bepaalde redenen cq motivaties als legitiem ervaart en bepaalde redenen niet.
Welke redenen/ hulpvraag of motivatie zou deze mevrouw kunnen hebben in deze casus?
Zou u kunnen vertellen welke redenen u legitiem vindt en welke niet?
Wat is gezien worden als lustobject en wat is gezien worden als mens?
Betekent dat het gezien worden als “lustobject” of “lekker ding” dat men moet inleveren om als “mens” gezien te worden? Of kan het soms meehelpen om als “mens” gezien te worden?
Overigens benieuwd hoe u handelt u bovenstaande casussen. Om een voorbeeld uit eigen praktijk te geven, wij krijgen enkele keren per jaar mensen binnen met ‘ingebeelde kaalheid’. Mannen die onterecht denken dat ze kaal zijn. Vanzelfsprekend kunnen wij deze mannen niet helpen. Voor de rest helpen wij iedereen die te maken heeft met haaruitval en dit als psychologische last ervaart.
Het is duidelijk dat ingebeelde kaalheid makkelijker te verifiëren is dan “ingebeelde lelijkheid”.
Daarnaast kan een cosmetisch arts bij elk persoon (incluis mezelf) afwijkingen van “het zogenaamde schoonheidsideaal” constateren.
Daarnaast hebben we al geconstateerd dat dit schoonheidsideaal per persoon en per cultuur verschilt.
Ik ben erg benieuwd hoe u omgaat met mensen die een ingebeelde kaalheid hebben?
De mannen met ingebeelde kaalheid vertellen we dat een haartransplantatie voor hen niet mogelijk is, omdat ze te veel haar hebben. Kortom: we weigeren hen een behandeling. We verwijzen hen niet door naar een psycholoog of psychiater, ik ervaar dat niet als onze verantwoordelijkheid.
Ik geloof dat ik dit een van de meest lastige ethische kwesties vind. Daarom ook dapper en interessant dat u bereid bent casussen te bespreken.
Een flapoorcorrectie van een jongetje dat al 4 jaar vernederd en gepest wordt door zijn klasgenootjes om zijn ‘dombo’ oren moet absoluut kunnen, vind ik. Maar, een borstvergroting van een vrouw omdat ze (of haar man, of zelfs familie) vindt dat de borsten te klein zijn? Waarom? Wat is überhaupt ’te klein’?
Iedereen moet in beginsel doen wat hij/zij met zijn/haar lichaam wil. Daarnaast, het gepest jongetje is wellicht ongelukkig door zijn flaporen, maar de vrouw met de ‘kleine’ borsten ook. Als de ingreep beide gelukkiger maakt? Prima, doen!
Echter, de maakbaarheid van schoonheid vind ik verontrustend. We willen toch geen samenleving waarbij vrouwen met natuurlijke borsten worden genegeerd omdat ze niet voldoen aan perfectie? We draaien een beetje door, ben ik bang.
Kan ik uw reactie als volgt samenvatten?
1. Naar uw mening is er sprake van keuzevrijheid met betrekking tot cosmetische ingrepen.
2. Naar uw mening kunnen cosmetisch ingrepen een bepaalde “acceptatie” van de omgeving waarin de patiënt/ cliënt zich bevindt, bewerkstelligen. Vindt u dat dit een legitiem voordeel is?
3. U vindt echter ook dat deze keuzevrijheid wel grenzen heeft?
Ik ben benieuwd naar uw mening welke grenzen deze zijn?
Lastig…Ik ben erg benieuwd hoe u omgaat met dergelijke situaties. Enerzijds vind ik dat het mevrouw vrij staat om te doen met haar lichaam wat zij wil, anderzijds lijkt haar keuze voor deze ingreep vooral voort te komen uit sociale druk die “in haar kringen” wordt uitgeoefend. Dat vind ik zorgelijk.
Ik heb veel familie in het Gooi en met grote regelmaat verbaas ik mij over de terrasgesprekken die ik daar opvang. Vrouwen die er duidelijk “verbouwd” uitzien, attenderen elkaar zonder enige terughoudendheid op de nieuwste trends binnen de cosmetische chirurgie. Veel van de gebruikte terminologie is mij vreemd, maar duidelijk is wel dat mogelijke gezondheidsrisico’s niet in de gesprekken genoemd worden. Hoe verslavend cosmetische chirurgie kan zijn, komt pijnlijk naar voren. Opvallend is ook dat algemeen bekend lijkt wie in de buurt wat heeft laten doen en waar. Het doel lijkt bijna om het eigen lichaam in een onnatuurlijk, levend statussymbool te transformeren. Is dit een vrijwillige keuze of moeten deze vrouwen (en mannen?) tegen zichzelf beschermd worden?
Op zich ben ik niet tegen cosmetische chirurgie. Ik vind het een uitkomst dat bijvoorbeeld vrouwen met een G-cup hun borsten kunnen laten verkleinen of dat mensen die 80 kg zijn afgevallen hun overtollig vel kunnen laten verwijderen. Ook wanneer mensen veel last ondervinden van een bepaald lichaamsdeel, zoals een extreem grote neus, kan ik mij voorstellen dat men zich na een operatie echt beter voelt. Zelf heb ik mijn oren laten corrigeren toen ik 14 was en daar ben ik tot op de dag van vandaag erg blij mee.
Het bepalen van grenzen binnen de cosmetische chirurgie lijkt mij erg moeilijk. Wel lijkt het mij goed om, zoals Agnes noemt, binnen klinieken in ieder geval aandacht te besteden aan mogelijke psychologische problematiek. Hoe zit dit nu eigenlijk? Mogen artsen eigenlijk wel weigeren om cosmetische ingrepen uit te voeren? McDonalds weigert immers ook geen klanten met morbide obesitas…
U geeft als eerste aan dat u twijfels heeft over hoe zelfstandig mensen (en deze patiënt) met betrekking tot deze ingrepen tot hun beslissing komen.
In deze casus ervaart de patiënt sociale druk (of neutraler gezegd sociale beïnvloeding) om enerzijds iets wel te doen (haar man/ haar kringen cq cultuur) en anderzijds iets niet te doen (haar kinderen/ de dominante cultuur)?
Wat zou de motivatie van de beïnvloeders zouden kunnen zijn om iets te stimuleren of tegen te gaan?
Wat is uw mening over de verschillende redenen die ten grondslag zouden kunnen liggen voor deze beïnvloeding?
Wat is een autonome keuze en welke maatregelen zijn nodig om de autonome keuze van patiënten of cliënten te borgen?
U geeft in het tweede gedeelte van uw reactie aan dat de culturele normering begint op te schuiven.
U constateert in uw direct omgeving dat er geen terughoudendheid meer is om publiekelijk over cosmetische ingrepen te praten en dat u steeds meer “de uiterlijke kenmerken van een verbouwd uiterlijk” in het straatbeeld aantreft?
Welke uiterlijk kenmerken doelt u op?
De uiterlijke kenmerken waar ik op doelde zie ik vooral ik het gezicht (facelift, botox, ooglidcorrecties?), dat vaak niet meer ‘past’ bij de hals en handen. Het valt mij op dat ik dit in deze omgeving zie ik dit veel vaker zie dan in mijn eigen woonplaats.
Ik denk dat de stap om cosmetische chirurgie te ondergaan in sommige sociale groepen kleiner is, omdat dit binnen de subcultuur als ‘normaal’ en geaccepteerd wordt beschouwd. Volgens mij is het niet zozeer dat sociale druk om een ingreep uit te laten voeren bewust wordt uitgeoefend (uitzonderingen daargelaten), maar meer vergelijkbaar met iets als roken. Iemand die opgroeit in een omgeving waar hij niemand kent die rookt, zal niet snel naar de supermarkt gaan om een pakje sigaretten te kopen. Iemand die in zijn direct omgeving ziet dat een sigaret door anderen geassocieerd wordt met gezelligheid, troost e.d., zal de opbrengsten van roken veel positiever inschatten en zelf eerder dit gedrag gaan vertonen. Sociaal leren dus, waarbij een jong en mooi uiterlijk impliciet symbool staat voor geluk en liefde en waardering van anderen. Als iedereen de financiële middelen voor cosmetische chirurgie zou hebben, denk ik dat dit op grotere schaal te zien zou zijn (en ik hoop dan ook niet dat er een toenemende concurrentiestrijd tussen klinieken zal gaan plaatsvinden). Van autonome keuzes is geen sprake, omdat menselijk gedrag niet los te zien is van de sociale omgeving. Ook in een omgeving waar cosmetische chirurgie min of meer geaccepteerd is, zal niet iedereen een paar keer per jaar in een kliniek te vinden zijn. Ik denk dat vooral mensen met bepaalde individuele eigenschappen, zoals een laag zelfbeeld, angstige hechting, impulsiviteit etc., meer het risico lopen om ‘door te slaan’. Om dit te voorkomen, lijkt mij psychologische screening en begeleiding in klinieken, waar ook partners en andere familieleden bij betrokken worden, erg belangrijk. Aandacht voor het individu, gegeven zijn/haar sociale context.
Verlangen naar een jeugdig, mooi (wat je daar ook onder verstaat) en sexy uiterlijk is van alle tijden. Dat normen per groep of subcultuur verschillen, is ook niet nieuw. De dame in het voorbeeld van Rogier Meulenaar verkeert in kringen waar men van ‘wat extremer’ houdt. In mijn kringen zouden mensen een harverzakking krijgen als ik met overduidelijk opgespoten lippen zou verschijnen.
Ik ben erg gelukkig met de inspanningen van Liesbeth Woertman en Rogier Meulenaar om het gesprek en het maatschappelijk debat hierover op gang te brengen. Dat is hard nodig. Dat zal niet leiden tot een gedeeld schoonheidsideaal en dat hoeft ook niet. Wel moet er een gedeeld beeld ontstaan van wat acceptabel is en wat kwaliteit inhoudt. Daarin speelt de sector zelf een belangrijke rol, maar ook de overheid en de consumenten. Ik hoop dat platforms als dit bijdragen aan het sneller volwassen worden van dit nog relatief nieuwe veld.
Pingback: De cosmetische geneeskunde roept extreme reaties op in de samenleving | Praktijk voor Injectables